Nesne
Nesne Nedir (Düz Tümleç) Nedir Nasıl Bulunur
Tümcede öznenin yaptığı veya yüklemin bildirdiği işten etkilenen ögedir. Cümlenin yardımcı ögelerinden biridir. Eylemin bildirdiği işten veya öznenin yaptığı işten etkilenen öge diye sorulursa nesne aranır. Nesne, yükleme belirtme durum eki ile (-ı, -i, -u, ,-ü) veya eksiz olarak bağlanır. Belirtme hal eki alan nesnelere belirtili nesne, bu eki taşımayan nesnelere de belirtisiz nesne denir.
Nesne belirtili ve belirtisiz diye ayrılır:
Belirtili Nesne
Yükleme sorulan “kimi, neyi, nereyi” sorularına verilen yanıttır, belirtme durum (-i hâli) ekini alır.
Bilge tatile giderken yanında kitaplarını götürdü.
götürdü: yüklem
götüren kim?
Bilge: Özne
Bilge neyi götürdü?
kitaplannı: belirtili nesne
Belirtisiz Nesne
Hâl eki almaz. Yükleme sorulan “ ne” verilen yanıttır.
İki odalı bir ev arıyorum günledir.
Arıyorum : yüklem
Arayan kim? (Ben) gizli özne
Ben ne arıyorum?
İki odalı bir ev: belirtisiz nesne
Belirtisiz Nesne ve Belirtili Nesne Örnekleri:
Bir dost, senin doğru olduğunu bildiği halde senden gerçeği gizlemez.
Gözlerinden yaşlar süzülen annem de artık benimle konuşmayı istemiyordu.
Onunla konuşmadan önce hiçbir şeyin yoluna giremeyeceğini anladım.
İki yakın arkadaş sonunda aralarındaki anlaşmazlığı çözmeyi başardılar.
O, kendisinin her şeyin üstesinden gelecek kadar güçlü olduğunu anladı.
Seninle karşılaştığım gün gerçek dostluğun ne olduğunu öğrendim.
Nesnenin Özellikleri
a) Nesne yani düz tümleç, sadece yükleminde eylem olan tümcelerde aranmalıdır. Yüklemi isim olan tümcelerde nesne olmaz.
Örnek :
Beyhan, bunları yaşadığı zaman aslında mutlu olduğunu fark etti.
Nesne Eylem
UYARI: Yüklemi; borçlu, feda. ikna, izah, ispat, kabul, temin, takdim, teşnf, teslim… gibi sözcüklerden oluşan ad cüm leleri nesne alabilir:
Burada olmamı annemin bana verdiği desteğe borçluyum.
Bu yaptığı şey, inanmayanları iknadır.
b) Nesne, tek sözcük olabildiği gibi sözcük grubu da olabilir.
Örnek : Kalemleri, defterleri, kitapları üst üste yığdı.
Nesne Öbeği
c) Nesne temel cümlenin içinde yer alan bir cümle olabilir
Elbert Hubbard: “Dostluk, dünyada sahip olabileceğimiz en önemli şeylerden biridir ve tüm diğer şeylerin üstünde bir değere sahiptir.” demiştir.
demiştir: yüklem
Elbert Hubbard: özne
Elbert Hubbard “ne” demiştir? Yukarıda tırnak içine alınan alıntı cümlenin tamamı belirtisiz nesnedir.
d) Kimi bileşik cümlelerde birden çok çekimli eylemin ya da eylemsilerin anlamını tek nesne tamamlayabilir, buna ortak nesne denir. Örnek :
Kitabı eline aldı, bir süre okudu, sonra yerine koydu.
(Kitabı belirtili nesnesi aldı, okudu, koydu eylemlerinin ortak nesnesidir.)
e) Fiilimsiler ve eylemsilerin de yer aldığı çeşitli söz grupları cümlede nesne görevi yapar. Örnek :
Yan Cümle Temel Cümle
Onun buraya gelişini / görmedim.
Belirtili Nesne Yüklem
Yan Cümle Temel Cümle
Ders çalışmayı / istemiyor.
Belirtili Nesne Yüklem
f) Özne ve nesne birbiriyle karıştırılmaması için öncelik özne bulunmalıdır.
g) Bazı cümlelerde ara söz, nesneyi açıklamak için kullanılır. Buna açıklamalı nesne denir. Bu söz, nesneyle birlikte tek öge olarak değerlendirilir. Örnek :
Babamı, o büyük insanı, bir daha görmeyecektim.
Nesne Açıklamalı Nesne
Yaşlı kadın, çocuğu – o kuru, sıska vücudu – son bir kez kucakladı.
Nesne Açıklamalı Nesne
Nesne ile ilgili Test Soruları
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne yoktur?
A) Eve telefon etmeyi düşündüm.
B) Bana şekerli bir kahve pişir.
C) Sen onun kahkaha atışını bilmezsin.
D) Bugün öğrenciler kütüphaneye gittiler.
E) Bu durum hepimizi derinden yaraladı.
Yanıt: D
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne bulunmamaktadır?
A) Teknolojinin kullanımı bazı olumsuz yanları da beraberinde getirebilir.
B) Teknoloji, bazı mesleklerin önemini artırmıştır.
C) Teknoloji, sağlık, enerji, tarım ve ulaşım gibi alanlarda büyük atılımlar yapmıştır.
D) Her şeye rağmen dostlarımızın her zaman yanımızda olduğunu bilmek insanı güçlendirir.
E) Karşılıklı saygı, güven ve dürüstlük, dostlukların ömrünü uzatan faktörlerdir.
Yanıt E
Aşağıdakilerin hangisinde nesne bulunmamaktadır?
A) Vatan, insanların doğdukları ve yaşadıkları topraklarına verdikleri bir addır.
B) İnsanlar her zaman vatanlarını korumak ve geliştirmek için çalışırlar.
C) Vatan sevgisi, o vatanda yaşayan insanlar arasındaki dayanışmayı da arttırır.
D) Vatanı için mücadele eden insanlar, ortak bir amacı paylaşarak birbirlerini destekler.
E) Vatan sevgisi, insanların doğdukları topraklara olan bağlılıklarını ifade eder.
Yanıt A
I) Birçok yazar, roman karakterlerinin gelişimlerine odaklanır.
II) Romanlar, düşünmeye yönelik birer araç olarak kullanılabilirler.
III) Romanlar, okuyuculara farklı kültür ve düşünceleri anlatabilir.
IV) Yazarlar, romanlarıyla okuyuculara farklı dünyaların kapılarını açarlar.
V) Romanlar, okuyuculara farklı dünyaların kapılarını açar.
Yukarıdaki cümlelerin hangilerinde nesne yoktur?
A) I ve III B) I ve II C) II ve III D) III ve V E) IV ve V
Yanıt B