Tezat (Karşıtlık) Sanatı
Karşıt durumların, olayların, düşüncelerin, bir arada belirtilmesidir. Bu, karşıt (zıt) anlamlı sözcükler kullanılmadan da yapılabilir.
Başka bir Tezat tanımı ise:
Aynı varlığın, olayın, durumun… birbirine karşıt iki yönünü bir arada belirtmeye ya da birbirine karşıt kavramlar arasında ilgi kurmaya tezat denir.
Aşağıdaki örneklerde tezat sanatı vardır:
* Her zaman genç gözlerinde gülüyor
Şu kocamış ve yorgun İstanbul
Onat Kutlar, bu mısralarda genç ve kocamış sözcüklerini tezat oluşturacak şekilde kullanmıştır.
Neden böyle düşman görünürsünüz
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar
Cahit Sıtkı Tarancı, gençliğinde yıllar yılı kendisine dost görünen aynaların otuz beş yaşından sonra onu yaşlılıktan dolayı çirkin yansıttıkları için aynaları düşman diye nitelendirmiş tezat sanatını örneklemiştir.
Ömrümde zararsız günümü bilmem
Her senede yüz milyonluk kârım var.
(Huzuri)
Aşk derdiyle hoşem el çok ilâcımdan tabip
Kılma derman kim helakim zehr-i dermânındadır
(Fuzuli)
Nice kâfirdir yüzün görüp müselman olmayan
(Lâmii)
Dil gitti gerçi yerine kondu hezâr gam
Biri gider biri gelir oldu belâların
(Şeyhülislam Yahya)
Gülen çehremi görüp Sanmayın beni bahtiyardır
Her kahkahanın içinde Bir damla gözyaşı vardır
Lâkin ben hiç bu kadar mahzun olmadım;
ölümü hatırlatan ne var bu resimde?
Halbuki hepimiz hayattayız.
(Melih Cevdet Anday)
Bir kız vardı yok gibi öyle güzel
(Oktay Rıfat Horozcu)
Ne efsunkâr imişsin âh ey didâr-ı hürriyet
Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten
Namık Kemal, bu dizelerde esaretten kurtulduk ama aşkının esiri olduk derken esaret ve hürriyet sözcüklerinde tezat sanatını örneklemiştir.