Postmodern Tarih Anlayışı
Postmodern Tarih Anlayışı
Postmodern yaklaşımın temel düşüncesi, tarih yazımının gerçek bir tarihsel geçmişe gönderme yaptığının reddedilmesidir. Buna göre tarih yazımı kurgudan ibarettir ve bu açıdan tarih araştırma eserleri tarihsel romandan farklı değildir. Postmodern Tarih Anlayışına göre, geçmişin hakikatini bilmemiz ve nesnel bir biçimde yansıtmamız mümkün değildir. Çünkü bizler geçmişte neler olup bittiğini ancak elimizde bulunan tarihsel metinlere bakarak bilebiliriz. Metinlerde tarihçinin öznel anlatısı ile tarihi olayın nesnel bilgisini ayırmak imkânsızdır. Tarihi metni ve tarihsel bilgiyi oluşturan tamamıyla tarihçidir ve bu açıdan oluşturulan tarih öznel bir anlatıdır.
Postmodern Tarih Kuramcıları, tarih anlatımının ve geçmişin tasvirinin sonsuz sayıda farklı yolu olduğunu savunur. Hayden White, Keith Jenkins, Michael Foucault gibi düşünürlerin öne çıkan düşünceleri şu şekildedir:
1. Çoklu Anlatılar: Geçmişin yeniden anlatılmasının ve tasvir edilmesinin pek çok farklı şekli mümkündür. Tarih, tek bir doğru versiyondan ziyade çoklu anlatılara sahiptir.
2. Perspektife Bağlı Bilgi: Tarihle ilgili bilgimiz ve düşüncelerimiz, olaylara hangi perspektiften baktığımıza bağlıdır. Farklı bakış açıları, farklı tarih anlatılarına yol açar.
3. Seçicilik ve Yorum: Tarihten istediğimiz şeyi bulabiliriz. Seçici bir yaklaşım ve yorumlama, geçmişi farklı şekillerde anlamamıza neden olabilir.
4. Çeşitli Tarih Okumaları: Tarih, farklı okumalara açıktır. Farklı disiplinler, kültürler ve toplumsal bağlamlar, geçmişi çeşitli biçimlerde yorumlamamıza olanak tanır.
5. Çeşitli Tarih Versiyonları: Toplum içinde hâkim olan grupların ve ideolojilerin yanı sıra, muhaliflerin, mağlupların ve ezilmiş grupların da kendi tarih versiyonları vardır.
6. Konumlandırılmış Bakış Açısı: Tarihle ilgili bir şeyler söyleyen herkesin, bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde, kendini konumlandırdığı bir bakış açısı vardır. Bu bakış açısı, anlatılan tarihi etkiler ve biçimlendirir.
Postmodern Tarih Kuramcıları, tarihin tek bir doğru anlatısı olmadığını ve tarihçinin subjektif bakış açısının önemli olduğunu vurgularlar. Farklı tarih anlatılarının birbirlerine doğruluk veya yöntemsel açıdan üstünlük taşımadığını savunur. 19. yüzyılın “bilimsel” tarihçilerinin ortaya attığı iddia, yani tarih araştırmasının tarafsız ve bilimsel bir şekilde geçmişin mutlak gerçekliğini ortaya koyabileceği düşüncesi, postmodern tarih kuramcılarına göre gerçeği yansıtmamaktadır.
Bu durumu etkileyen bazı ana noktalar şunlar olabilir:
1. İdeolojik Etkiler: Postmodern tarihçiler, tarih yazımının ideolojik etkilere açık olduğunu ve bu etkilerin tarafsızlığı zorlaştırdığını savunur. Her tarihçinin kendi değerleri, kültürel geçmişi ve bakış açısı, tarih anlatısını etkiler.
2. Farklı Perspektifler: Tarih olaylarına farklı perspektiflerden bakmak, farklı tarih anlatılarını ortaya çıkarabilir. Farklı toplumlar, gruplar veya bireyler, aynı olayları farklı şekillerde yorumlayabilir.
3. Metanarratives’e Eleştiri: Postmodern tarih kuramcıları, büyük anlatıların (metanarratives) sorgulanması gerektiğini öne sürer. Bu büyük anlatılar, genellikle belirli bir kültürün, ideolojinin veya toplumsal düzenin perspektifinden olayları anlatan genellemelerdir.
4. Dilin Rolü: Dilin tarih yazımında önemli bir rol oynadığını savunan postmodern tarihçilere göre, dilin kullanımı, olayların algılanma biçimini etkiler. Tarih yazımında kullanılan dilin öznellik ve görecelilik içerdiği düşünülür.
Postmodern tarih kuramcıları, tarih yazımının her zaman belirli bir bakış açısından etkilendiğini ve objektif bir “gerçek”ten ziyade çeşitli anlatıların bulunduğunu savunarak, tarih yazımını daha eleştirel bir çerçevede değerlendirirler.
Tarihi bir olayın dokusu, o dönemde etkili olan politik, sosyal, ekonomik ve kültürel faktörlere göre şekillenir. Tarihi olayların nasıl meydana geldiğini anlamak, birçok kaynağı incelemeyi, farklı bakış açılarını göz önüne almamızı ve çeşitli tarihi belgeleri değerlendirmemizi gerektirir.
Tarihi olayları tam ve kesin olarak bilmemizin mümkün olmamasının temel nedeni, geçmişin belirsizliği ve zamanla değişen koşullardır. Tarih, elimizdeki mevcut kanıtlar üzerinden yapılan bir rekonstrüksiyon ve yorumlama sürecidir. Ancak bu, tarihçilerin olayları daha iyi anlamak ve geçmişi açıklamak için büyük çaba harcadığı anlamına gelir.
Tarihi olaylara bakışımız, günümüzün perspektifinden etkilenir. Günümüzdeki kültürel, siyasi ve sosyal bağlam, tarih olaylarını anlamamızı ve yorumlamamızı etkiler. Tarihle ilgili sorularımız ve aradığımız cevaplar, dönemin öne çıkan temalarına ve olayların içinde bulunduğu bağlama bağlı olarak değişir.
Her dönemin tarihi, o döneme özgü olan dinamiklere ve değişkenlere dayanır. Bu nedenle, tarihsel olayların anlamını çözümlemek için çoklu bakış açılarına ve farklı kaynaklara başvurmak önemlidir. Tarihçiler, bu çeşitliliği dikkate alarak, geçmişin karmaşıklığını daha iyi anlamaya çalışırlar.
Her dönemin tarih anlayışı, o döneme özgü koşullar, ihtiyaçlar ve perspektiflerle şekillenir. Bu nedenle, geçmişteki olayların değerlendirilmesi ve anlamlandırılması her dönemde farklıdır. Tarih, günümüz ihtiyaçlarına göre düzenlenir ve bu düzenleme, her dönemin kendi benzersiz tarih inşasını ortaya koymasına neden olur.
Tarih, sadece geçmiş olayları kaydetmekle kalmaz, aynı zamanda onları günümüz bağlamında anlamak ve yorumlamak amacıyla sürekli olarak revize edilir. Yeni tekniklerin gelişmesi, yeni araştırma yöntemlerinin ortaya çıkması ve yeni kaynakların keşfedilmesi, tarih bilgisinin sürekli olarak evrim geçirmesine olanak tanır. Bu süreç, tarihsel bilgiyi zenginleştirir ve derinleştirir.
Tarih inşası, sadece bilgiye eklenen yeni unsurlarla sınırlı değildir; aynı zamanda bakış açılarının değişimi ve toplumsal perspektiflerin evrimi de bu sürece etki eder. Farklı kültürlerden gelen tarihçiler arasında ve hatta aynı toplum içinde farklı dünya görüşlerine sahip tarihçiler arasında görülen bu farklılıklar, tarihsel olayların yorumlanmasında ve anlatılmasında çeşitliliğe yol açar.
Sonuç olarak, tarih inşası dinamik ve sürekli bir süreçtir. Her dönem kendi tarihini yeniden oluştururken, bu sürecin özünde geçmişi anlama çabası ve günümüzle ilişkilendirme arzusu yatar.