Babür Şah

Babür Şah Kimdir Hayatı Eserleri Hakkında Kısaca Özet bilgi (1483-153O)

Şâir, yazar. Fergana’da doğdu. Timur’un torunlarından Ömer Şeyh Mirza’nın oğludur. Annesi Cengiz Han’ın oğlu Çağatay Han’ın torunlarından Yunus Han’ın kızı Kutluğ Nigar Hanım’dır. Fergana emîri olan babasının ölümünden sonra tahta geçmiş (1494), uzun mücâdelelerden sonra Ku­zey Hindistan’da bir Türk devleti kurmayı başarmıştır. Ka­bil, Semerkand ve Buhara’yt zaptetti. Dehli.sultanını da ye­nerek sınırlarını Bengal’e kadar genişletti. Ölümünden son­ra yerine oğlu Hümâyûn tahta geçti. Kabil’de öldü.

Babur Şah, hayatının son dönemlerinde yaşlanmış olsa da sık sık hastalıklarla boğuşuyordu. Özellikle de, çok sık içtiği şarap onun sağlığına zarar veriyordu ve bu yüzden birçok kez içmekten vazgeçmeye çalışsa da, başarılı olamıyordu. Alkol almanın yanı sıra, haftanın 3 gününü de majuna adanmıştı. Ancak, bu sağlık sorunları onun için yeterince büyük bir mücadeleydi.

Babür Şah’ın yakalandığı Şark çıbanı, siyatik, kulak akıntıları ve kan tükürme gibi rahatsızlıkları, yaşının ilerlemesine ve aşırı sıcaklıklara bağlı olarak daha da kötüleşiyordu. Bu durum onun hayatını oldukça zorlaştırıyordu ve sürekli olarak tedavi edilmek zorunda kalıyordu. Babür Şah, sağlığıyla ilgili sorunlardan dolayı genellikle yorgun ve bitkin hissediyordu.

Babür Şah, hastalıklarına rağmen hayatta kalmaya ve devlet yönetiminde başarılı olmaya çalışıyordu. Ancak sağlık sorunları, onun hayatını olumsuz yönde etkileyen önemli bir faktördü ve zaman zaman onun işlerini yapmasını zorlaştırıyordu. Yine de, Babür Şah’ın kararlılığı ve cesareti, onun halkı için mücadele etmesini sağlıyordu.

Azimli, mücadeleci ve büyük bir hükümdar olan Babür Şah, Ali Şir Nevai’den sonra yetişen Çağatayca (Doğu Türkçesi) şâir ve yazarlarının en meşhurudur. Şairlerin, sanatkârla­rın ve âlimlerin koruyucusu olmuştur. Hayâtının çeşitli saf­halarını şiirlerle anlatmıştır. Gazel, mesnevi, rubai ve tuyug şekilleriyle yazdığı duygulu, renkli şiirlerinde kısmen Nevai etkisi görülür. İran edebiyatını çok iyi bilir. Dîvanında Türk­çe ve Farsça şiirler vardır. Hatıra ve gezi türünden sayılabi­lecek eseri de vardır.

O, Hindistan’ın Mogol İmparatorluğu’nun kurucusu ve büyük bir askeri lideriydi. Ancak ömrünün sonlarına doğru, sağlık sorunlarıyla boğuşmak zorunda kaldı. Babür Şah, 26 Aralık 1530’da Agra’da, 48 yaşında hayatını kaybetti. Ölümünden sonra tahtını oğlu Hümayun devraldı. Babür Şah’ın ölümü, Hindistan tarihi için önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilir.

Babür Şah, Agra’da gömüldü, ancak 1539’da kendi yaptırdığı Babür Bahçelerine taşındı. Torunu Şah Cihan, onun anısına 1646’da mezarının üzerine görkemli bir türbe inşa ettirdi. Bu türbe, Babür Şah’ın anısını yaşatmak için yapılmış en etkileyici yapılarından biridir.

Ancak, 1842 yılında bir deprem türbeyi hasar verdi. Neyse ki, çeşitli restorasyon çalışmaları sayesinde anıt mezarın eski görkemi geri kazandı ve ziyaretçilerin ziyaret etmesi için tekrar açıldı. Bugün, Babür Şah’ın türbesi, Hindistan’da tarihi ve kültürel öneme sahip en önemli turistik mekanlardan biridir.

Babür Şah Eserleri Nelerdir

1. Dîvan (Çoğu elyazması halindedir. A. Samoyloviç tarafından Mecmua-i Eş’âr-i Bâber Pâdişâh adı ile 1917’de Petrograd’da yayımlandı. Klâsik Çağatay edebiyatı­nın en güzel örnekleridir.) Şair, Divan adlı eserinde, zengin ve derin düşüncelerini şiirlerle ifade etmiştir. Divan, aşkın, doğanın, güzelliğin, sosyal hayatın, ahlakın ve tasavvuf edebiyatının farklı yönlerini ele alan şiirleri içermektedir. Bu şiirler, onun hayatındaki deneyimlerinin ve düşüncelerinin bir yansımasıdır.

Divan, beş farklı nüshadan oluşmaktadır. Bu nüshaların her biri, Babür Şah’ın şiirlerinin farklı kütüphanelerdeki örnekleridir. İstanbul Üniversitesi kütüphanesi, Paris Biblioteque Nationale, Topkapı Sarayı Revan Kitaplığı, İstanbul 100. yıl Atatürk Kitaplığı Muallim Cevdet yazmaları ve Hindistan Nevvab Kütüphanesi’nde bulunan bu nüshalar, Babür Şah’ın şiirlerinin kültürel ve tarihi değerinin bir göstergesidir.

Divan, Türkiye’de Bilal Yücel tarafından özenle yayına hazırlanmıştır. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları arasından çıkan bu eser, Babür Şah’ın şiirlerinin dilimizde daha geniş kitlelere ulaşmasına olanak sağlamaktadır. Bu sayede, Divan edebiyatının zenginliği ve güzelliği, günümüz okuyucularıyla buluşmaktadır.

2. Bâbür-nâme (Çocukluğundan başlayarak son zamanlarına kadar hayatının önemli safha ve olaylarını anlatan hâtıra kitabıdır. Türk edebiyatının hâtırât türünün en güzel eserlerindendir.

“Vekayiname” olarak da bilinen eser, Hindistan’daki Türk – Moğol devletinin kurucusu ve ilk hükümdarı olan Babürşah tarafından mensur biçimde yazılmıştır. Çağatay Türkçesi ile kaleme alılan bu eserde Babürşah, hayatının tüm yönlerini, siyasi ve askeri olayları, bireysel duygularını dile getirmiştir. Bu yönüyle Türk edebiyatının ilk anı kitabı özelliğini taşımaktadır.

3. Aruz Risalesi (Aruz ölçüsü ile yazılan, Türkler’e mahsus bâzı nazım biçimleri hakkında bilgi verir.)

4. Mübeyyen (Bir mesnevidir. Hanefî fıkhının bâzı meseleleri izah edilmiştir. Berezin, ,1857’de Kazan’da yayımladı. Fuad Köprülü, aynı eseri 1915’te Millî Tetebbûlar Mecmuast’nda yayımladı)

5. Risâle-İ Vâlidiyye Tercümesi [Ubeydullah Ahvârî’nin tasavvuf ahlâkına ait meşhur eserinin manzum tercümesi (1529). 249 beyitliktir. Bu tercüme divanının içindedir.]