AHMET CEVDET PAŞA

Lofça’da doğdu. Müderrislik, kadılık, kazaskerlik, valilik, bakanlık görevlerinde bulundu. Birkaç dil bilen yazar; tarih, coğrafya, matematik gibi pek çok bilimle uğraştı. Dil bilgisi kitapları yazdı. Osmanlı Devleti’nde hukuk kurallarını dü-
zenleyen Mecelle’nin yazım komisyonunda başkan olarak görev yaptı. Kısas-ı Enbiya ve Tarih-i Cevdet adlı eserleri tanınmıştır.

AHMET CEVDET PAŞA HAKKINDA DETAYLI BİLGİ

(1822-1895)
Tarihçi, yazar. Lofça’da (Bulgaristan’da) doğdu. Asıl adı Ahmed’dir. Hacı Süleyman Ağa’nıın oğludur. 1839’da Med­rese tahsili görmek için İstanbul’a geldi. Fatih Başkurşunlu Medresesi’nde okuyarak devrinin ilimlerine ve tarihe âit sağlam bilgiler elde etti. Bundan sonra müderrisliklerde; Meclis-i Maarif’de, Encümen-i Dâniş’de üye olarak bulundu. Kazaskerlik ve müfettişlik yaptı. Mustafa Reşit Paşa’yı tanı­dıktan sonra (1845) onbeş yıl onunla çalıştı. 1865’ten sonra valilik, Şûrâ-yı Devlet başkanlığı; Evkaf, Maarif, Dâhiliye, Ti­câret, Ziraat ve Adliye bakanlığı yaptı. 1895’te İstanbul’da öldü. Kabri, Fatih Sultan Mehmed Türbesi MezarlıgYndadtr. Cevdet Paşa Arapça, Farsça ve Bulgarca’yı çok iyi bilirdi. Fransızca da öğrenmişti. Doğu edebiyatları ile uğraşmış, epeyce şiir de yazmıştır. Kültür hayâtımıza en çok hizmet eden yazarlardan biridir. Hukuk, tarih, dil ve edebiyat alan­larında eserler vermiştir. Türkçe’nin ilk gramerlerinden sa­yılan Kavâid-i Osmaniye’yi Fuat Paşa ile birlikte yazdı (1850). Eski edebiyatımızın kurullarını anlatan, edebiyat bilgileri veren kitabı da vardır. Tarihi de çok tanınmıştır. Küçük Kay­narca Antlaşmasından Vak’a-i Hayriyye’ye kadarki (1774-1825) olayların en önemlilerini kaynaklara müracaat ve bel­geleri tenkit ederek, tarafsız bir gözle yazdığı bu kitap, adını edebileştirmiştir.

Eserleri:

 1. Kavaid-i Osmaniye (1850, Fuat Paşa ile birlik­te yazıldı.), 2. Kavâid-i Türkiye (İlk eserin sadeleştirilmiş şeklidir, defalarca basılmış, okullarda ders kitabı olarak okutulmuştur.), 3. Belâgat-ı Osmaniye (Eski edebiyat kural­larını öğreten kitap, 1881), 4. Târihi Cevdet (12 cilt, 1854-1885 yılları arasında yazıldı. İlk altı cildinden seçmeler, Seç­meler adı ile Millî Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları arasın­da çıktı, 1973-74), 5. Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ (Halk için yazılmıştır, peygamberlerin hayatı ile halifelerin tarihi anlatılır. Dili sâdedir. Eski yazı ile defalarca basıldı. Mahir Iz’in hazırladığı metin Millî Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınla­rı arasında çıktı, 1973), 6. Tezâkir-î Cedet (Yazarın, türlü ve­silelerle yazdığı tenkitlerden münâkaşalardan, zamanına âit tarihi ve sosyal olaylara dâir aldığı notlardan meydana gel­miştir. 21 defterden ibarettir.)

[Yazar hakkında fazla bilgi İçin bkz.: Ibnü’l-emin Mahmud Kemâl inal, Son Asır Türk Şâirleri;, C. I, s. 236-240; Fatma Âliye Hanım, Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı, İstanbul 1914; Ali Ölmezoğlu, Cevdet Paşa md., İslâm Ans., C. III, s. 121 vd.]