Orhan Şaik Gökyay

Orhan Şaik Gökyay (1902-1994)

Kastamonu’da doğdu. Liseyi Kastamonu’da tamamladı. Ankara Muallim Mektebini ve İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Çeşitli liselerde edebiyat öğretmeni ve okul müdürü olarak görev yaptı. İngiltere’ye öğrenci müfettişi ve kültür ataşesi olarak atandı. 1984’ten sonra üniversitelerde divan edebiyatı dersleri verdi.

Şairliğinden çok edebiyat araştırmalarıyla tanınmıştır. Şiirlerinde hamasi (destansı) bir ifade tarzı bulunan şair, epik şiiriyle adından sıkça söz ettirmiştir. Vatan sevgisi, milli duygu ve idealler, şiirinin hakim temasıdır. Bu Vatan Kimin şiiri Türk edebiyatının klasiklerinden biri olmuştur. Mercimek Ahmet, Katip Çelebi gibi sanatçıların eserlerini sadeleştirerek açıklamalarla yayımlamıştır.

Millî temaları işlediği şiirlerinde millî heyecanı başarıyla aksettirmiştir. Orhan Şaik Gökyay yaptığı araştırma, inceleme ve tercümelerle Türk diline ve edebiyatına önemli katkılarda bulunmuştur. Türk edebiyatındaki önemli eserleri inceleyerek bunların sadeleştirilmiş basımlarını hazırlamıştır.

Eserleri: Dede Korkut, Katip Çelebi (inceleme-araştırma); Destursuz Bağa Girenler (eleştiri)…
Cumhuriyet Dönemi’nde Millî Edebiyat anlayışını Yansıtan Şiir yazarlarımızdan biridir. Genellikle millet ve yurt sevgisini dillendiren şiirler yazmıştır. “Bu Vatan Kimin?” şiiri, taşıdığı millî duygular dolayısıyla en çok bilinen eseridir.

Halk şiiri geleneğine uygun yazılan eserde şair, vatanın gerçek sahiplerinin bu vatan uğruna çekinmeden canını vererek toprağa düşen Mehmetçikler olduğunu vurgulayarak şiire başlar. Büyük bir destanın kahramanı olan bu Mehmetçikler, her taşı bir yakut olan bu kutsal topraklar için arkalarına bakmadan cepheye koşan, düşmanların üstüne şimşek gibi çakan ve âdeta bir gül bahçesine girer gibi ölüme yürüyen yiğitlerdir. Cepheden cepheye sel gibi akıp giden binlerce Mehmetçik, asla geri dönmeyi düşünmemiştir. Uğruna feda edilen binlerce şehidin kanıyla sulanan bu kara toprak, geride kalanlara can verme sırrına erenlerin mirasıdır. Şaire göre bu uğurda can verenler için ne söylense azdır ve onlara gösterilen sevgi asla kuru bir sevgi değildir.

Rüzgârsız bir günde evinin yakınlarındaki bir resmî dairenin bayrak direğindeki bayrağın dalgalanmayışından etkilenen Orhan Şaik Gökyay, bu şiiri kaleme almıştır. Gökyay, sıradan bir toprak parçasının vatan kabul edilebilmesi için onun uğruna her şeyini verecek insanların olması gerektiğini belirtmiştir. Şair, bu yurdu vatan yapan millî ve manevî değerlere karşı duyduğu heyecanı oldukça canlı bir dille okuyucuya aktarır. Şiirin genelinde hissedilen kahramanlık ve yiğitlik duygusu şairin canlı üslubunun tamamlayıcısı olmuştur.

BAŞKA BİR KAYNAK

 Şair, edebiyat tarihçisi, tenkitçi. İnebolu’da doğdu. Mehmed Cevdet Efendi’nin oğludur. İlköğrenimini Kastamonu’­da, ortaöğrenimini Kastamonu ve Aydın liselerinde yaptı. Ankara Muallim Mektebi’ni (1922), Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü bitirdi. İlkokul, ortaokul ve lise öğretmenliği, İngiltere’de Öğrenci müfettişliği ve kültür ateşeliği, Londra Üniversitesi’nde Türkçe okutmanlığı yapmıştır. İstanbul Eğitim Enstitüsü’ndeki görevinden emekli olmuştur (1969). 1982 yılından beri Marmara üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde öğretim görevlisi olarak çalış­maktadır.

Şiir zevkini babasından aldı. Aruz İle yazılmış ilk şiirlerini Açıksöz gazetesi (Kastamonu, 1922) ile kendi çıkardığı Çağ­layan dergisinde (Balıkesir, 1926) yayımladı. Halk şiiri tar­zında yazılmış lirik ve epik manzumeleri ve araştırmaları Ül­kü, Türk Dili, Çığır. Varlık, Atsız Mecmua, Orkun, Yücel ve Hisar dergisinde çıktı. Bu Vatan Kimin? isimli şiiri çok se­vilmiştir. Şiirlerinden sâdece beş tanesini İngilizce’ye ter­cümesiyle birlikte Birkaç Şiir (1976) adı ile kitap hâline ge­tirdi. Eski nesrimizden sadeleştirmeler yapmış, Dede Kor­kut Kitabı üzerinde yıllarca çalışmıştır.

Eserleri:

1. Dede Korkut (1938), 2. Bugünkü Dille Dede Korkut Hikayeleri (1939), 3. Devlet Konservatuarı Tarihçesi (1941), 4. Kaabus-nâme (1944), 5. Katip Çelebi (1957), 6. Kâ­tip Çelebİ’den Seçmeler (1968), 7. Eşkâli Zaman (Ahmet Rasim’in eseri, 1969), 8. Mîzânü’l-Hak (Kâtip Çelebi’den, 1973), 9. Dedem Korkut’un Kitabı (1974), 10. Cerbe Savaşı (Zekeriyâ-zâde’den, 1975), 11. Dede Korkut Hikayeleri (1977), 12. Ziyafet Sof falan (Gelibolulu Mustafa Âlî’den, 2 cilt, 1978), 13. Hannâme (Özbek Destanı, N. Lugal Armağa-nı’nda), 14. Rİsâle-l Mimariye ve Mimar Mehmed Ağa (İ.H. Uzunçarşılı Armağanı’nda), 15. Vak’a-i Osmaniye (Nihal Atsız Armağanı’nda), 16. Türkler’de Karagöz (G. Jacop’tan tercü­me, 1938), 17. Menteşe Beyliği (1944), vb.