HATAİ (Şah İsmail)

(1486-24.V.1524)
Şair. Safevî hânedânı hükümdarlarındandır. Dedesi Uzun Hasan’ın ölümünden sonra İran ve Azerbaycan’da meydana gelen kargaşadan istifâde ederek 1502’de kendini şah ilan etti. Türkmen aşîretlerinin yardımı ile Azerbaycan, İran ve Irak’ı ele geçirdi. Özbek Hanı Şeybânî’yi yenerek sınırlarını genişletti. Yavuz Sultan Selİm’e yenilince (Çaldıran, 1514) Irak’ı kaybetti. Erdebil’de öldü, babası Şeyh Haydar’ın yanı­na gömüldü.
Hatâ’î, hem Farsça, hem Türkçe ile dîvan ve halk şiiri tar­zında manzumeler, ilâhiler söylemiştir. Şiirlerinde hurûfîli-ğin ve Nesîmî’nin izleri görülür. Halk dili ve millî nazım şe­killeri ile söylenmiş şiirleri Alevî Türkmenler arasında çok sevilmiş, asırlarca okunmuştur. Şiirlerini Azeri Türkçe’si ile söylemiştir,
Eserleri: 1. Divan [Gazeller, mesneviler ve rubailerden meydana gelmiştir. S. N. Ergun Hatâ’î Dîvânı adı ile bu şiir­leri yayımladı (1946, 1956), Turhan GenceVnin bu konudaki eseri de Napoli’de çıktı (1959).] 2. Deh-nâme [1.400 beyiti aşan bir mesnevîdir. Hz. Ali’ye bağlılık ve hayranlığını anla­tan, yer yer gazellerle de süslenmiş olan bir eserdir. Dili sâ­dedir. Hamit Araslı tarafından Bakü’de yayımlandı (1948).]