Yapma Destanlar
Yapma Destan Nedir
Bu tür destan, doğal destanın tersine, bireysel yaratıma dayalıdır. Sanatsal amaçlıdır. Yeni ve yakın çağlarda oluşan tarih olayları üzerine yazılır. Bir ozan tarafından, destan kurallarına uygun olarak yazıldığı için yapısı, öğeleri ve kurgusu yönünden, doğal destanlardan pek farklılık göstermez.
Destanlar, toplumların geçmişine dair efsanevi öyküleri anlattıkları için tarihî kaynak olarak da büyük önem taşırlar. Doğal destanlar, zamanla gelişen bir halk kültürü ürünüdür ve genellikle anonim olarak aktarılır. Ancak yapma destanlar, belirli bir şair ya da yazar tarafından yazılıp, daha sonra halkın benimsemesiyle popüler hale gelir.
Türk edebiyatı, yapma destanlar konusunda da oldukça zengin bir geçmişe sahiptir. Bu tür destanlar, halkın tarihi olaylara dair anlatılarına dayanırken, zaman zaman mitolojik ve efsanevi ögelerle süslenir. Genç Osman Destanı, Osmanlı tarihinin önemli bir olayını anlatırken, Nemçe destanı ise bir aşk hikayesini konu alır.
Nazım Hikmet’in Şeyh Bedreddin destanı ise, Osmanlı dönemi aydınlanma hareketlerine dair bir anlatıdır. Kuva-yı Milliye destanı ise Türk Kurtuluş Savaşı’nı anlatır ve Türk edebiyatındaki yapma destanların en bilinenlerinden biridir.
Dünya edebiyatındaki yapma destanlar şunlardır:
2. İtalyan Edebiyatı:
Kurtarılmış Kudüs
İtalyan şairi Turguarto Tasso’nun (1544 – 1595) Haçlı Seferleri’ni ve Kudüs’ün kurtarılışını anlattığı destandır.
Çılgın Orlando
İtalyan şairi Ludavico Aristo’nun (1474 – 1533) Hristiyanlık – Müslümanlık çatışmasını ele aldığı destandır.
İlahi Komedya
İtalyan edebiyatı şairi Aligari Dante tarafından yazılan destanda Dante’nin ahirette yaptığı yedi günlük bir gezi anlatılır.
2. İngiliz Edebiyatı:
Kaybolmuş Cennet
İngiliz şairi Milton’un (1608 – 1674) Adem ile Havva’nın Cennet’ten yeryüzüne inişlerini anlattığı bir destandır.
3. Latin Edebiyatı:
Aeneis (Eneid)
Bu destan, Latin destanıdır. Aeneis’in Truva’nın düşüşünden sonraki serüvenlerini özellikle de Roma’yı kurtarışını anlatır. Aeneis, Roma’nın ahlak ülküsünü ve yiğitliğini sembolize eder.
4.Fransız Edebiyatı:
Henriade
Fransız şairi Voltaire’nin Kral IV. Henri’yi anlattığı destandır.
Türk edebiyatında yapma destan olarak Fazıl Hüsnü Dağlarca Üç Şehitler Destanı, Çanakkale Destanı Ceyhun Atuf Kansu Sakarya Meydan Savaşı, Nazım Hikmet Ran Kurtuluş Savaşı Destanı, Kuvayımilliye Destanı, Cahit Külebi Kurtuluş Savaşı Destanı, Mehmet Âkit Ersoy Çanakkale Şehitleri Destanı, Gülten Akın Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı yapma destan örnekleri arasında sayılabilir.
İkisi de zırhlarını giyinmiştiler;
çıktı biri bir kalabalıktan, biri bir kalabalıktan,
Troialı’larta Akha’lar arasında yer aldılar;
Korkuçtu bakışları ikisinin de.
Onları böyle görünce bir şaşkınlıktır aldı.
Atları iyi süren Troia’lılarla tunç zırhlı Akha’lar
ölçülen alanda karşı karşıya geldiler,
öfkeyle savurdular kargılarını.
Aleksandros attı uzun gölgeli kargısını önce,
Düzgün kalkanından vurdu Atreusoğlu’nu,
Ama kalkanını delemedi tunç,
sert kalkanının üstünde büküldü ucu.
Çok Ama çok kısa biraz daha bilgi olsa iyi olur