İslamiyet Öncesi Yazılı Türk Edebiyatı ve Özellikleri

Yazılı Türk Edebiyatı: VIII. yüzyılda başlayıp X. yüzyıla kadar sürer. Türk edebiyatına ait en eski yazılı belge, Yenisey Yazıtları’dır. Yazılı belge olmaktan öte edebi bir değeri yoktur. Asıl önemli belgeler VIII. yüzyılda yazılan Göktürk Yazıtları’dır.

İslamiyet Öncesi Yazılı Edebiyat Özellikleri

> Orhun Yazıtları, Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. Göktürk alfabesi 38 harftir.
> Bu dönemde hem dini hem de din dışı ürünler verilmiştir.
> Şiirler, hece ölçüsüyle oluşturulmuş; dörtlükler halinde yazılmıştır.
> Göktürkçe ile yazılan ürünlerin dili yabancı etkilerden uzaktır. Uygurca eserlerde ise yabancı etkiler görülür.
> Bu dönemde öne çıkan yapıtlar kitabelerdir.
> Elimizde Uygurca yazılmış savlar ve Oğuz Kağan Destam’nın metni vardır.
Yazılı ürünleri “Orhun Anıtları” ve “Uygur Metinleri” şeklinde ikiye ayırıyoruz:
BAŞKA BİR KAYNAK:
Bu dönem 8. yüzyılda başlayıp 10. yüzyıla kadar sürer. Türk edebiyatına ait en eski yazılı belge, Yenisey Kırgızları tarafından Göktürk alfabesiyle yazılan Yenisey Yazıtları’dır. Ancak bunlar okunamamışlardır. Yazılı belge olmaktan Öte edebi bir değerleri yoktur.
Asıl önemli belgeler 8. Yüzyılda yazılan Göktürk Yazıtları‘dır. Orhun Irmağı yöresinde bulundukların­dan bunlara Orhun Yazıtları da denir.

Yazılı Türk Edebiyatı Özellikleri:

1. Göktürk Abideleri, Türk edebiyatının bilinen ilk yazılı belgeleridir. Yazıtlardaki olgun anlatım özelliğinden, önceden de var olup ele geçmeyen ürünlerin de olabileceği düşünülmektedir.
2. Dönemin ürünlerinde hem dinsel hem de din­dışı etkiler görülür.
3. Bu yazıtlar kullanılan ilk Türk alfabesini gü­nümüze ulaştırmıştır.
4. Yazıtlar Türk dili ve edebiyat tarihinin dışında, tarih, sosyoloji, etnografya için de değer taşır.
5. Yazıtlarda hem halk diliyle ( Tonyukuk abidesi) hem de sanatlı bir söylev diliyle ( Bilge Kağan Abidesi ve Kültigin Abidesi) anlatım görülür.
6. Yazılı edebiyat döneminde Göktürkçe Kuzey Lehçesi ve Uygurca (Güney Lehçesi) kullanılmıştır.
7. Yazıtlarda, ses tekrarına dayalı (aliterasyonlu) bir anlatım vardır. (Söz sanatlarından yararlanılmıştır.)
8. Orhun Abideleri‘nde, ulusal birliğin önemi, ulusal benli­ğin korunması gerektiği vurgulanmaktadır.
9. Bazı atasözleri ve destanlarımız bu dönemde yazıya geçirilmiştir.

• Uygur Metinleri
• Göktürk Kitabeleri (Orhun Yazıtları)
• Tonyukuk Anıtı
• Kültigin Anıtı
• Bilge Kağan Anıtı
• İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
• Sözlü Türk Edebiyatı ve Özellikleri
• → İslamiyet Öncesi Yazılı Türk Edebiyatı ve Özellikleri