Nedim

Dîvan şâiri. Lale Devir’nin coşkun aşk ve neşe dolu şairidir. İstanbul’da doğdu. Asıl adı Ahmet’tir. Mehmed Efendi’nin oğlu. İyi bir medrese öğrenimi görmüş, mü­derris olmuştur. Damat İbrahim Paşa sadrazam olunca kadılık, aynı paşanın özel kütüphanesinde memurluk ve mahkeme naipliği yaptı. Patrona Halil İsyanı sırasında sarayın damından düşerek ölmüştür. Divan şiirimize yeni bir söyleyiş, yerli ve gerçekçi bir içtenlik, nükteli bir ses ve söz anlayışı kazandıran sanatçı, Mahallileşme akımının da edebiyatımızdaki en büyük temsilcisidir.

Gazelleri, kasideleri ve şarkılarıyla tanınan Nedim, İstanbul’da yaşamış, medrese eğitimi görmüş, Arap ve Fars dilleri ile edebiyatlarını öğrenmiş, yıllarca müderrislik yapmıştır. Patrona Halil Ayaklanması sırasında sarayın damından düşerek ölmüştür. Lale Devri sanatçısı olan Nedim, şiirlerinde bu dönemin zevk ve eğlence yaşamını, İstanbul’un güzelliklerini anlatmıştır, Şiirlerinde din dışı konuları işlemiş, mesnevi türüne de ilgisiz kalmıştır. Halk şiirindeki türkü ve güzellemeleri andıran şarkı türünü divan edebiyatına o kazandırmıştır. Hece ölçüsüyle yazılmış bir türküsü de bulunmaktadır. Nedim dili sadeleştirmiş, yerlileştirmiş, halk deyimlerini kullanmıştır. Gazelde daha da başarılı olan Nedim, şiirlerine günlük yaşamı sokmuştur. Bir Divan’ı vardır.

İstanbul Türkçesiyle yazdığı şiirlerinde gerçek yaşamı, gözlemlenebilen gerçek doğayı görmek mümkündür. Bu durum Nedim’i diğer divan edebiyatı şairlerinden ayıran en önemli özelliklerden biridir. Gazel ve şarkılarıyla ünlü olan sanatçı, eserlerinin hepsinde aşk, şarap, tabiat gibi din dışı temaları ele almıştır. Açık, yalın, ahenkli bir dile sahip olan Nedim, söz sanatlarından ustaca yararlanmış, halkın kullandığı deyimleri ele almıştır. Milli nazım şeklimiz olan şarkının divan edebiyatındaki en usta şairidir. Tek eseri şiirlerinin toplandığı Divan’ıdır. Bir de hece ölçüsüyle yazdığı türküsü vardır, diğer bütün eserleri aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
1720-1730 yılları arasında, Müneccimbaşı Ahmed Efendi’nin (Ölüm: 1702) Sahalfü’l-Ahbâr (Haberlerle Dolu Sahifeler) adlı Arapça tarihini Türkçe’ye çevirmiş (Bu eser 1769-70 yılında 3 cilt halinde basıldı. Yeni haskısı Tercüman 100 Temel Eser dizisinde yapıldı.) Antepli Aynî’nin Arapça tarihini tercüme komis­yonunda çalışmıştır. Patrona Halil İsyanı’nda ölen şâirin kabri Çiçekçi’ye yakın olan mezarlıktadır.
Nedim, hem Lâle Devri’nin hem de bütün Türk edebiyatının en büyük şairlerindendir. Lâle Devri’nin zevk, safa ve eğ­lence âlemlerini istanbul Türkçe’si ile yazdığı gazel, kaside ve şarkıları ile anlatmıştır. Dinî muhtevalı şiiri yoktur. Divan şiirine bâzı yenilikler getirmiştir. Sebk-i hindi (hint üslû­bu) özellikleri görülen şiirleri de vardır.

Nedim Şiirleri: 1. Dîvan [En iyi baskıyı Halil Nihat Boztepe yaptırdı (1922). Yeni harflerle de Abdülbaki Gölpınarlı yayımladı (19B1,1972] 2. Sahaifü’l-Ahbar Tercümesi, 3. İkde’l-Cümân fi târihiz-zamân (Aynî Tarihi) Tercümesi (Tercüme komisyo­nunda üyedir).
Nedim ile ilgili önemli eserler: Hasibe Mazıoğlu, Nedim’in Dîvan Şiirine Getirdiği Yenilik (1957); Halit Fahri Ozansoy, Nedim (1932); Nevzat Yesirgil, Nedim (1952). vb.