Şiir Dili, İmge ve Çağrışım

Şiir Dili Nedir?

Şiirde günlük hayattakinden farklı bir dil vardır. Şair, dış dünyadan aldığı malzemeyi, ona duygu ve düşüncelerini de katarak mecaz, teşbih, istiare, kinaye, tezat vb. yollarla olduğundan çok daha farklı aktarır. Şiir dili denen bu yeni dil, büyük oranda imge, çağrışım ve söz sanatlarına dayanılarak kurulur.

İmge Nedir

İmge, sözcüklerle oluşturulmuş bir resimdir. İmge şiirin en temel öğelerinden biridir. Soyut bir duygunun, düşüncenin sözcüklerle somutlaştırılmış şekli imgeyi oluşturur. Nesnelerin zihnimizde önceden var olan çağrışımları dışında, yeni çağrışımlar yaratması imgeyle elde edilir.
Sular sarardı yüzün perde perde solmakta
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta
Bu dizelerde geçen “suların sararması”, “yüzün perde perde solması” birer imgedir.
Sen esirliğim ve hürriyetimsin
Sen çıplak bir yaz gecesi gibi yanan etimsin
Nazım HİKMET
Şair bu mısralarda tezat ve benzetmelerle sağladığı imgelerde hiçbir zorlamaya gitmemiş çağrışımlarıyla sevgiliye olan tutkusunu dile getirmiştir.
Bir mavi balon mudur bu yaz
İçi sevda dolu yolculuk
Mısralarında yaz mevsiminin ve yolculuğun şairde yarattığı yaşama sevinci mavi bir balonla ifade edilerek somutlaştırılmıştır.
Örneğin,
Ve güldün, rengarenk yağmurlar yağdı
İnsanı ağlatan yağmurlar yağdı
Yaralı bir ceylan gözleri gibi sıcak
Yaralı bir ceylan kalbi gibi içli bir sesin vardı
dizelerinde: Yağmurun yağmasının, birinin gülmesine bağlanması Yağmurun rengârenk olması Yağmurun insanı ağlatacak özellikte olması, Yaralı ceylanın gözlerinin “sıcak”la ilişkilendirilmesi İçli bir sesin yaralı ceylan kalbiyle ilişkilendirilmesi gibi söyleyişler, imgeli söyleyişlerdir.

Şiirde Çağrışım Nedir

Bir kelime, bir imge, bir mazmun ya da bir resim ile kısacası bir uyarıcı vasıtasıyla okurun zihninde, hayalinde bazı duygu ve düşüncelerin oluşmasıdır.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen şiirlerin ortak özelliği değildir?
A) Kafiye örgülerinin aynı olması
B) Çağrışım uyandıracak sözcüklerin kullanılması
C) İmge aracılığıyla anlamın yoğunlaşması
D) Nazım birimlerinin bentlerden oluşması
E) Söz sanatlarından yararlanması
Soruda iki metin karşılaştırılması ve ortak olmayan özelliğin seçeneklerden tespiti istenmektedir. B, C, D, E seçeneklerinde verilen özellikler her iki metin için de söylenebilir. A seçeneğinde verilen aynı kafiye örgüsünü kullanma özelliği iki metin için ortak değildir. Çünkü birinci metin aa/bb/cc/dd uyak örgüsüyle yazılmışken ikinci metin, aabccba uyak örgüsüyle yazılmıştır.
Şiirde İmge ile ilgili örnek soru:
Edebiyat dünyasında kullanılan dil, günlük dille aynı değildir. Bir metinde, o metnin türüne göre özel sözcükler kullanılır. Bilimsel metinlerde —-, felsefi metinlerde —-, edebî metinlerde —- kullanılır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
A) kavram – imge – çağrışım
B) terim – kavram – imge
C) kavram – obje – kurmaca
D) sözcük – bağlam – imge
E) kavram – imge – terim
Cevap: B