İlk Türk Devletlerinin Ticari Politikaları
İlk Türk Devletlerinin Ticari Politikaları
Eski Türk topluluklarında ve devletlerinde ticaret, büyük ölçüde takas usulüne dayanmaktadır. Türkler, değiş tokuş için en çok atı kullanmışlardı. Külçelerin bile ödeme aracı olarak kullanılabilmesi, takasın ne kadar yaygın olduğunu göstermektedir. Bunun dışında Uygurlarda ticarette ödeme aracı olarak kumaş cinsinden olan böz (mühürlenmiş kumaş materyaller) ve kuanpoyu (resmî formatta bez/kumaş) önemli ölçüde kullanılmıştır.
Yine madenî paralar ile yapılan ödemeler içinde altın, gümüş ve bakır paralar dikkati çekmektedir. Uygur devletinde kullanılan bir diğer önemli ödeme aracı kâğıt paradır. İlk olarak VIII. yüzyılın ortalarında başlayan ve “çav” olarak adlandırılan bu kâğıt paranın kullanımı, Uygurlarla birlikte Türk-Moğol devletlerinin ticaret hayatına da büyük kolaylıklar getirmiştir.
Türkler; özellikle Bizanslılar, Çinliler ve Sasaniler gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş tazminatı adı altında temin ettikleri paralarla ihtiyaçları olan malları satir adı verilen gümüş parayla satın alırlardı. Milletler arası ticarette Türkler, genellikle Soğdlu tüccarları himayelerine alarak kullanmış iseler de zamanla Asya Hunları, Köktürkler, Uygur devletlerinde de tüccar grupları oluşmaya başlamıştır. Yabancı tüccarların Türk ülkesinde temsilcilikleri olduğu gibi Türk tüccarlar da yabancı ülkelerde temsilcilikler açmıştır.
Çin ipeğinin batıya satışından önemli kârlar elde etmişlerdir. Doğu-batı, kuzey-güney ticaretinde toprakları aracı konumunda olan Türk devletleri gelip geçen kervanlardan “geçiş vergisi” almıştır. Özellikle Çin ipeğinin Batı’ya satışından önemli kârlar elde etmişlerdir. Türkler kervanların ülkelerinden geçiş güvenliğini sağlamışlar, konaklama ihtiyaçları için kervansaraylar denilebilecek yerler inşa etmişlerdir. Kervanlara at, deve gibi gerekli hayvanları temin eden Türkler; kervanda bulunanlara belirli ücret karşılığında yeme içme hizmeti de vermişlerdir.
İpek Yolu’nda ticaretin çok iyi ve bol kazançlı olması, Türklerle komşuları arasında mücadelelere sebep olmuştur. Örneğin Köktürkler, Sasanilerle işbirliği yaparak İpek Yolu ticaretini elinde bulunduran Ak Hun (Eftalit) Devleti’ne 557 yılında son vermiştir. Ak Hun Devleti’nin topraklarını Ceyhun Nehri sınır olmak üzere aralarında paylaşmıştır.
Sonuçta Batı Türkistan’ın önemli şehirleri Köktürk Devleti’ne bağlanmış ve böylece İpek Yolu, İstemi Yabgu’nun eline geçmiştir. Asya Hun İmparatorluğu ve Avrupa Hun devleti döneminde Çin ve Bizans sınırlarında serbest ticaret pazar bölgeleri kurulmuştur. Uygurlar döneminde Çin’e kumaş ve canlı hayvan ihracatı yapılmıştır. Çin’e canlı mal ihracı, kendisinden önceki ilk Türk devletlerinde olduğu gibi Uygur Devleti Dönemi’nde de devam etmiştir.
Özellikle Uygur kağanları, Çin’e daha fazla mal satabilmek için siyasi ve askerî güçlerini bir baskı aracı olarak kullanmışlardır. Alım satım ve borç alıp vermede belirli bir para ve ölçü sistemine sahip olan Uygurlar borç karşılığı aylık faiz uygulamasıyla Türk Bankacılık sisteminin temelini atmışlardır. Doğu Avrupa’ya huzurun getirildiği Hazar Barış Çağı’nda doğu-batı ticareti ve kültürü gelişmiştir. Kürk, un, bal, mum ve kadife ticareti yapan Hazarlar denizde ve nehirlerde gemiler işletmişlerdir.
Eski Türk topluluklarında ve devletlerinde ticaret, büyük ölçüde takas usulüne dayanmaktadır. Türkler, değiş tokuş için en çok atı kullanmışlardı. Türkler; özellikle Bizans, Çin ve Sasani gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş tazminatı adı altında temin ettikleri paralarla ihtiyaçları olan malları satir adı verilen gümüş parayla satın almışlardır. Yabancı tüccarların Türk ülkesinde temsilcilikleri olduğu gibi Türk tüccarlar da yabancı ülkelerde temsilcilikler açmıştır.
- Çin ipeğinin Batı’ya satışından önemli kârlar elde etmişlerdir.
- Topraklarından geçen kervanlardan geçiş vergisi almışlardır.
- Asya ve Avrupa Hun devletleri döneminde Çin ve Bizans sınırlarında serbest ticaret pazar bölgeleri kurulmuştur.
- Uygurlar Dönemi’nde Çin’e kumaş ve canlı hayvan ihracatı yapılmıştır.
- Alım satım ve borç alıp vermede belirli bir para ve ölçü sistemine sahip olan Uygurlar borç karşılığı aylık faiz uygulamasıyla Türk bankacılık sisteminin temelini atmışlardır.
- Doğu Avrupa’ya huzurun getirildiği Hazar Barış Çağı’nda doğu batı ticareti ve kültürü gelişmiştir.
- Kürk, un, bal, mum ve kadife ticareti yapan Hazarlar denizde ve nehirlerde gemiler işletmişlerdir.