Belirtme Durum Eki
Belirtme Durum Eki
İsmin -i hali, bir ismin doğrudan doğruya etkisi altında olduğunu ifade eden bir hali temsil eder. Belirtme durum ekine yükleme hal ekleri de denir ve aynı zamanda gösterme hal eki olarak da bilinir. Belirtme hal eki, bir ismi fiile bağlayan eklerdir ve ismin geçişli fiillerle ilişkisini belirtirler. Bu hal ekleri, ismin etkisini açık bir şekilde yansıtan ve daha fazla ayrıntı sağlayan dil bilgisel unsurlardır. “Belirtme Hal Ekleri” cümle içerisinde şu biçimlerde kullanılır: -ı. -i, -u, -ü, -yı, -yi, -yu, -yü, -nı, -ni, -nu, -nü
Belirtme Durum Eki ile ilgili örnekler cümleler
Anneyi bekleyen çocuk, heyecanını gizleyemedi ve masayı hoplayarak annesinin gelmesini beklemeye başladı.
Gözünü kapatıp derin bir nefes aldı ve etkisini hissettiği müziğin ritmine kendini kaptırdı.
Konuşmacı, sunumunda ayrıntıyı göz ardı etmeden, her detayıyla anlattı ve dinleyicileri etkiledi.
Telefonu çaldığında, önemli bir haberin geldiğini düşündü ve heyecanla telefonu açtı.
İki kardeş, ilişkilerini güçlendirmek için haftada bir kez buluşup birlikte vakit geçiriyorlar.
Sanatçı, Kıbrıs’ı anlatan bir tablo üzerinde çalışırken, adını ve tarihini ustalıkla tuvale işledi.
Yoğun bir günün ardından eve döndüğünde, yatağını görünce hemen üzerine atladı ve huzur içinde uyudu.
Bu kitabı okurken, yazarın düşüncelerine ve duygularına derinlemesine bir yolculuk yapıyorum.
Şair, dizelerinde doğruyu ve güzelliği arayarak, okuyucuyu büyülü bir dünyaya davet ediyor.
Bahçede oturup çiçeklerin güzelliğini izleyen kadın, huzurunu bulmuş gibi hissetti.
Yazar, yeni romanının ana düşüncesini kurgularken uzun saatler boyunca masasının başında çalıştı.
Kabloyu prizden çıkardıktan sonra, elektrik kesintisinden dolayı odasında hiçbir cihaz çalışmıyordu.
Çayını yavaş yavaş yudumlarken, dışarıdaki yağmuru seyretmek ona huzur veriyordu.
Şef, özenle hazırladığı yemeğini misafirlerine sunarken gururla gülümsedi.
Cihazı kullanırken dikkatli olmalısın, aksi halde zarar görebilir veya bozulabilir.
Videoyu izledikten sonra, yeni öğrendiği bilgileri hemen not alarak hatırlamasını sağladı.
Bildiğini iddia ettiği konuyu tartışırken, karşısındaki kişiye güven verici bir şekilde konuştu.
Kapıyı hızlıca açtığında, kardeşinin heyecanlı bir şekilde eve geldiğini fark etti.
Yarın erken kalkacağını bildiği için, gideceğini duyurup kafasını yastığa koydu ve uyudu.
Ambargoyu protesto etmek amacıyla halk, sokağa çıkarak taleplerini dile getirdi.
Kardeşinin ödevine yardımcı olmak için masasına oturdu ve birlikte defterini açtılar.
NOT: Dilimizde belirtme hal eki, eklendiği sözcüğü ya da sözcük grubunu cümle ögelerinden belirtili nesne yapar.
Belirtme Durum Eki ile İyelik Eki Nasıl Ayırt Edilir Arasındaki Farkı Nedir
Türkçede iyelik eki ile belirtme hal ekini karıştırılmamak için “-ı. -i, -u, -ü“ eki alan sözcüğün başına “onun” zamirini getirmeye çalışmalıyız. Eğer sözcüğün başına “onun” sözcüğü geliyorsa iyelik ekidir; “o, bu, şu” gibi işaret zamirleri geliyorsa belirtme durum ekidir.
Ayrıca iyelik eki alan sözcüğe bağlanabilirken hâl eki alan sözcüğe bağlanmaz. Hâl eki alan sözcük nesne, iyelik eki alan sözcük ise özne olur.
Başka bir deyişle;
Belirtme durum eki ve III. tekil şahıs iyelik eki olan “-ı, -i, -u, -ü” eklerini birbiriyle karıştırmamak gerekir. İyelik eki olarak kullanılan “ -i, -i, -u, -ü” ekini alan sözcük cümlede özne görevinde kullanılır ve başka bir sözcükle isim tamlaması kurar. Belirtme durum ekini alan sözcük, belirtili nesne görevinde kullanılır ve başka bir sözcükle tamlama kurmaz.
Belirtme eki ile iyelik ekini ayırt etmek için “-ı, -i, -u, -ü” eklerinden birini alan sözcüğün başına “onun” sözcüğü getirilir ve cümle okunur, cümle bu şekilde anlamlı olursa bu ekler iyelik eki, anlamsız olursa belirtme eki olur.
Belirtme Hal Eki ile İlgili Örnek Sorular Çöz
I. Yazar bu romanı, ağır ve süslü bir dille yazmış.
II. Romanı, en hızlı satılan kitaplar arasına girmiş.
III. Kitabı, geçen akşam kırtasiyeden almıştım.
IV. Kitabı, fuar haftasına kadar yetişmeyecekmiş.
Yukarıda altı çizili sözcüklerden hangileri belirtme durum eki almamıştır?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV
Çözüm: Yanıt D’dir. Çünkü her iki cümlede de altı çizili sözcüklerin başına “onun” sözcüğünü getirebildiğimiz için bu sözcükler iyelik eki almıştır.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde hiçbir sözcük belirtme hal eki almamıştır?
A) Sinemada karanlıkta otururken, yanımdaki kişin sürekli cep telefonunu kurcalıyordu.
B) Tartışma sırasında sözü bir anda kesen genç kadın, herkesi sessizliğe boğdu.
C) Sahne ışıkları yüzüne doğru yansıyınca, şarkıcı büyüleyici bir gülümsemeyle seyircilerin karşısına çıktı.
D) Futbol maçında kaleci son anda yaptığı müthiş kurtarışla takımının şansını korudu.
E) Heyecanlı finalde, yarışmacının sonu ne olacağını merakla bekleyen seyirciler salonu doldurmuştu.
Çözüm: Yanıt C’dir. A’da telefonunu sözcüğünün sonundaki “-u”eki, B’de sözü ve herkesi sözcükleri, D’de şansını sözcüğünün sonundaki “-ı” eki, E’de ise olacağını ve salonu sözcükleri belirtme durum eki almıştır.
(I) Teknoloji, günümüz dünyasında hızla gelişen ve hayatımızın neredeyse her alanını etkileyen bir fenomendir. (II) Bilgisayarlar, akıllı telefonlar, internet, yapay zeka ve diğer birçok yenilikçi teknolojik araçlar, insanların iletişim, iş yapma, eğitim, sağlık hizmetleri, ulaşım ve eğlence gibi temel ihtiyaçlarını dönüştürmüştür. (III) İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte, dünya artık birbiriyle bağlantılı bir küresel köye dönüşmüştür. (IV) İnsanlar, sosyal medya platformları, mesajlaşma uygulamaları ve diğer çevrimiçi iletişim araçları aracılığıyla anlık olarak bilgi ve deneyimleri paylaşabilmekte, dünya haberlerine kolayca erişebilmekte ve farklı kültürlerle etkileşimini sağlayabilmektedir. (V) Bununla birlikte, teknolojinin ilerlemesi yeni güvenlik risklerini de ortaya çıkmıştır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde belirtme durumu eki yoktur?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Çözüm: Yanıt C’dir. A’da alanını sözcüğü, B’de ihtiyaçlarını sözcüğü, D’de deneyimleri ve etkileşimini sözcükleri E’de ise risklerini sözcüğü gösterme (belirtme, yükleme) hal ekini almıştır.
(I) Sosyal medya, günümüzün en etkili iletişim araçlarından biri olmasına rağmen, aynı zamanda bir dizi zararlı etkiye de sahiptir. (II) Öncelikle, sosyal medya bağımlılığı giderek artan bir sorun haline gelmiştir. (III) Sürekli olarak sosyal medya platformlarını kontrol etme, beğeni ve takipçi sayılarını sürekli olarak kontrol etme ihtiyacı, bireylerin gerçek hayattaki etkileşimleri ve işlerine olan odaklarını olumsuz yönde etkileyebilir. (IV) Ayrıca, sosyal medya, bireylerin kendisini sürekli olarak diğer insanlarla karşılaştırma eğilimine yol açar.(V) Mükemmeliyetçilik ve kendine güvensizlik duyguları, sosyal medyanın sunulan kusursuz hayatlar ve filtrelenmiş görüntüler karşısında artabilir.
Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangilerinde belirtme durum eki almış bir sözcük vardır?
A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) II ve IV E) III ve IV
Çözüm: Yanıt E’dir. III. cümlede geçen “platformlarını, sayılarını ve odaklarını” sözcükleri belirtme hal eki almıştır. IV. cümlede ise “kendisini” sözcüğü belirtme durum eki (gösterme hali, yükleme hal eki) aldığı için cevap III ve IV olmaktadır.