Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonra 12. yüzyılda Türkistan’da Ahmet Yesevi ile başlayan halk edebiyatı kolu “Tasavvuf Edebiyatı” olarak kabul edilmektedir.. 13. yüzyılda Moğol istilasından sonra Yesevi erenleri Anadolu’ya gelmiş, Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli rol oynamışlardır. Bu dönemde şeyhler tekkelerini kurmuş, Mevlevilik ve Bektaşilik gibi tarikat çevreleri oluşmuştur. Önemli tasavvuf şairlerinin tekkeler çevresinde oluşturduğu bu edebiyata […]...
Saf Şiir (Öz Şiir) Anlayışı Hakkında Kısaca Özet Bilgi Saf şiir (öz şiir); bir mesaj verme kaygısından uzak, amacı sadece estetik (güzellik) olan şiirdir. Öğretici değildir, hikâye unsuru barındırmaz, genellikle bireysel temaları işler. Saf şiirde ses ve söz, şiir oluşturma özelliğinde birleşir. Merdiven adlı şiirin aşağıdaki dizelerinde olduğu gibi dil ve anlam ögeleri, sezdirme ve […]...
Koşma Nedir Hakkında Kısaca Bilgi Halk edebiyatının en yaygın ve çok sevilen bir nazım şeklidir. “Koşma”nın kelime anlamı “yakıştırmak, isnat etmek”tir. Çoğunlukla hece ölçüsünün 11 ’li kalıbıyla (4+4+3, 6+5) duraklı ve 3-5 dörtlük arasında söylenir. Bununla birlikte dörtlük sayısı 6-10 arasında olan koşmalara da rastlanmaktadır. Koşma kafiye (uyak) düzeni genellikle 1. xaxa / bbba / […]...
Bilmece nedir Çoğunlukla sözlü bir şekilde sunulan, cevabı bulunması gereken bir sorudur. Bilmeceler, anonim halk edebiyatının bir biçimi olur genellikle sözcüklerin veya nesnelerin özelliklerine veya davranışlarına dayanır ve biraz düşünme ve zeka gerektirir. Bilmece, genellikle eğlence amaçlıdır ve birçok kültürde yaygın bir gelenektir. Bilmecelerin Özellikleri Nelerdir Cevaplanması gereken bir soru şeklinde sunulur. Genellikle nesnelerin veya […]...
Halkın içinde ortaklaşa bir şekilde oluşturulan anonim ürünleri içeren edebiyattır. Bu edebiyatta mani, türkü, bilmece, ninni, ağıt gibi kimin tarafından oluşturulduğu bilinmeyen ürünler yer alır. Bu ürünleri ortaya koyan birileri mutlaka vardır. Zamanla bu ürünlerin sahipleri unutulmuştur ve ürünler halkın ortak malı olmuştur. Ayrıca daha detaylı bilgi için anonim halk edebiyatı konumuzu da inceleyebilirsiniz. 1. […]...
Mani Nedir? Mani Hakkında Kısaca Özet Bilgi Mani, Türk edebiyatında anonim halk şiiri türlerinden biridir. Bu şiir türünün anonim olması demek ilk söyleyen kişinin belli olmaması demektir. Genellikle dört mısradan oluşur .Türk edebiyatında mani, özellikle Türk halk şiiri geleneğinde oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Anadolu’da daha çok, genç kızlar ve kadınlar arasında türetilir ve ezgiyle […]...
Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri 16. yüzyıldan itibaren Anadolu’da âşık denen kişilerce ortaya konan, kendine özgü biçim ve içeriği olan halk edebiyatı koludur. Türk edebiyatını bir bütün olarak düşünürsek Âşık edebiyatı, İslamiyet’ten önceki sözlü edebiyatın devamı sayılabilir. Önceleri tasavvuf şairleri için kullanılan âşık sözcüğü zamanla din dışı konularda şiirler yazan şairler için de kullanılmaya başlanmıştır. Böylece […]...
Şiirde Görülen Nakarat ve Kavuştak Ahenk Unsurları Kavuştak Ne demektir, Edebiyatta Kavuştak Anlamı Nedir Halk Edebiyatı türkü formunda nakarata benzeyen tekrarlar vardır ki zaman zaman bir mısranın sınırlarını aşar. Konu birliği ve ahenk sağlamada kullanılan bu yöntemin başka fonksiyonları vardır. Yeni Türk Edebiyatı’nda bu tür tekrarlar nakarat ve kavuştak arası bir nitelik taşır. Aşağıdaki şiir […]...
Nazım Şekli Nedir Kısaca Bilgi Bir edebi yapıtın içeriği dışındaki tüm özelliklerine biçim denir. Bir şiirin dize kümelenişi, uyakların sıralanış düzeni ve ölçü özelliklerinden doğan niteliklere genel olarak nazım biçimi denir. Bir şiirdeki nazım biçimlerini belirlemenin temel ölçütü ise nazım birimidir. Nazım türü ise konuyla ilgili bir kavramdır. Bir şiirin nazım birimi ve kafiye ölçüsü […]...
Nazım Birimi Nedir? Nazım birimi, nazım şeklinin, anlamı ve ifade takdimi tamamlanmış en küçük parçasıdır. Onlar birleşerek manzumeyi oluştururlar. En küçük parça ifadesi, divan edebiyatında farklı, halk edebiyatında farklı, Yeni Türk Edebiyatı’nda farklı yorumlara sebep olmaktadır. Bu yorumlar, nazım şekilleri ile birlikte düşünüldüğü zaman bir mânâ kazanır. Nazım Birimi Özellikleri Nelerdir? Divan Edebiyatında nazım birimi, […]...
Aşık edebiyatı şiirlerini söyleyenler bellidir. Usta çırak ilişkisine göre yetişir. Din dişi konular işlenir. Ölüm, gurbet, doğa, ayrılık, yoksulluk başlıca temalardır. “Aşık” denen saz şairlerinin çoğu okuma-yazma bilmez. Eğitim görenlerinin bir bölümü Divan edebiyatından etkilenip aruz ölçüsünü de kullanmıştır. Şiirlerin son dörtlüğünde aşıklar, adlarını kullanırlar. Aşık edebiyatı şiirleri, meraklılarınca bir tür antoloji sayılabilecek “cönk” adı […]...
Halk Edebiyatının Geniş Detaylı Tanımı Vücuda getirenleri belli olmayan, aslında sözlü olduğundan ve halk arasında dilden dile intikal ettiğinden değişliklere uğrayabilen edebî mahsuller bütünüdür. Türkiye’de “Halk Edebiyatı” kavramı, terminoloji açısından hem yenidir hem de üzerinde görüş birliği sağlanma bakımından tartışmaları bünyesinde barındırır. Halk Edebiyatı, halkiyat (folkloristik) biliminin edebî […]...
Ahenk, Vezin ve Ritimin Şiirdeki Yeri ve Önemi Ahenk ve ritim, şiirde birbirini tamamlayan fonksiyonlar oluşturur. Ahenk, bir bütün içinde bulunan parçaların birbiri ile uyumu demektir. Bu uyumda parçaların özellikleri, biçimi, yapısı, dokusu, etkisi, takdimi, soyut veya somut değerleri, muhtevası, kullanılışı vb. nitelikleri birbiri ile orantılı, dengeli bir bağlantı içinde olmalıdır. Bu uygunluk, bazen siyah-beyaz […]...
Kafiye ve Redif Hakkındaki Tartışmalar Kafiye, mısraların genellikle sonunda bulunan ses benzerliğidir; bu benzerlik, çoğu zaman ses tekrarı olarak karşımıza çıkar. Klasik Türk Edebiyatı’nda kafiyenin, çok önemli bir bilgi alanı olduğu, ilmü’l- kavâfî, ilm-i kafiye, ulûm-ı kafiye gibi İsimlerle anılan disipline temel konu teşkil ettiği göz ardı edilmemelidir. Buna göre, kafiye, revi adı verilen bir temel harfin […]...
Aşık edebiyatı nazım şekillerinden biridir. Kafiye düzeni koşma gibidir. Dörtlük sayısı üç, dört, beş, kimi zaman da daha fazla olabilir. Genellikle hecenin 8’li kalıbı ile söylenmesi yönüyle semaiye benzer. Bu iki nazım şekli arasındaki tek fark ezgilerindedir. Varsağılarda yiğitçe bir söyleyiş göze çarpar. Mehmet Fuat Köprülü bu konuda “varsağıların biraz kaba, erkekçe bir eda ile […]...
“Semai” kelimesi “bir kurala bağlı kalmadan işitilerek öğrenilen” anlamına gelir. Aşık edebiyatında koşmadan sonra en çok ilgi gören nazım şeklidir. Özel ezgileri olan semailer, hece ya da aruz ölçüsüyle söylenir. Âşıklar daha çok, hece ölçüsüyle söyledikleri semailerde başarılı olmuştur. Hece ölçüsüyle söylenen semailer, koşma tipinde olup sadece hece sayısı bakımından bu nazım şeklinden ayrılır. Sekizli […]...
“Devir” konusunun işlendiği şiirler olup konularına göre bölümlere ayrılır. Bu şiir türünde “yaratılışın başlangıcı ve sonu” gibi konular işlenir. Bazıları yaratılışı anlatır ve bunlara “ferşiye” denir. Zuhûra gelmeden vücud-ı âlem Hak bana bu aşkı kıldı tecaliâ Merkez-i esmâda Hallâk-ı âlem Etdi vücûdumu masdar-ı eşya Nurî Şair bu devriyesinde yaratılışla ilgili düşüncelerini anlatmıştır. Devriyelerin bazıları son […]...
Allah aşkını dile getiren şiirlere genel olarak ilahi adı verilirdi. İlahilerin Bektaşi-Alevi tarikatiarındaki karşılığı ise “nefes” olarak adlandırılır. Dinî-tasavvufı halk şiiri olan nefesler, genellikle vahdetivücut anlayışını, Alevi-Bektaşi tarikatının ilkelerini ve Hz. Muhammed (S.A.V.) ve Hz. Ali’ye (R.A.) övgü konularını işler. Hece ölçüsüyle yazılan nefeslerin az da olsa aruzla yazılmış örnekleri de mevcuttur. Nazım birimi dörtlüktür. […]...
“Şathiye” kelimesi, “sözde ölçülü davranmamak, dikkatsiz davranmak” gibi anlamlara gelir. Tasavvuf kavramı olarak “dıştan bakıldığında dinî kurallara aykırı gibi gözüken ancak tasavvufi anlamda bir hakikati ifade eden sözler” anlamına gelir. Şathiyenin tasavvuf edebiyatında önemli bir yer tutmaya başlaması ise “vahdet-i vücut” anlayışının yaygınlık kazanmasıyla birlikte olmuştur. Tekke edebiyatında şathiye, “ciddi bir düşünceyi, duyguyu iğneleyici ve […]...
“İlahi” kelimesi “Allah’a özgü, Allah’a ait” anlamına gelir. Bundan dolayı ilahilerde Allah sevgisi ve dinî temalar işlenir. İlahiler bu yönüyle divan şiirindeki “tevhit” ve “münacat”lara benzer. Daha çok, dinî törenlerde ve dergâhlarda ağır bir makamla söylenir. İlahiler, tarikatlara göre farklı isimler alır. Bu tür, Mevlevilerde “ayin”, Bektaşîlerde “nefes”, Gülşenilerde “tapuğ” ve “Halvetlerde “cumhur” adıyla anılır. […]...