Anlam Belirsizliği (Anlam Kargaşası)
Anlam Belirsizliği (Anlam Karmaşası Karışıklığı) Nedir Nasıl Oluşur
Herhangi bir tümceden birden çok anlama çıkarılabilecek biçimde söylenmesi anlatımda açıklık ilkesine aykırıdır. Bir tümcenin anlatmak istediği anlam açık ve net olmalıdır, tümceler farklı farklı anlamlara gelirse her okuyan farklı anlamlar çıkaracaktır. Anlam belirsizliği veya karışıklığı bir cümlenin birden fazla anlama gelmesi yani anlam bakımından açık olmamasıdır.
Örneğin, “Kardeşinin geldiğini gördüm.” tümcesi hem “Senin kardeşinin” hem de “onun kardeşinin” anlamlarına gelmektedir. Bu da tümcede anlam belirsizliği olduğunu göstermektedir.
Anlam belirsizliği farklı şekillerde olabilmektedir:
a. Tamlayan eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu:
Tamlayan durumundaki II. tekil (senin) ya da III. tekil (onun) kişi adıllarının tümcede açıkça belirtilmemesinden kaynaklanır:
Kitabını arkadaşına verdim, (senin / onun kitabı) veya (senin / onun arkadaşı)
Belediyede çalıştığını duymuştum, (senin çalıştığını mı/ onun çalıştığını mı)
Babamla konuşacağını söyledim, (senin konuşacağını mı / onun konuşacağını mı)
b. Noktalama eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu:
Çoğunlukla virgülün kullanılmamasından veya yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan anlam belirsizliğidir:
Doktor arkadaşıma bir soru sordu. (Yazar, arkadaşıma…)
Bu çocuklara söylenir mi? (Bu, çocuklara…)
Sen de benim gibi düzgün kişilerle çalışmayı düşün bence, (benim gibi, düzgün…)
Ona göre pantolonlar çok pahalı. (Ona göre, pantolonlar…)
c. Karşılaştırma yanlışlığından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu:
Herhangi bir tümceden iki karşılaştırma anlamının çıkması, hangi nesne ya da kavramın karşılaştırdığının açık olmaması demektir.
Örneğin, “Çoğunlukla bana öğretmenim gibi davranıyordu.” tümcesinden şu anlamlar çıkarılabilir:
Çoğunlukla bana (ben) öğretmenim gibi davranıyordu.
Çoğunlukla bana (benim) öğretmenim gibi davranıyordu.
Aşağıdaki cümlelerde karşılaştırma yanlışları bulunmaktadır:
Annem dizileri benden daha çok seviyor. (Burada karşılaştırılan annemin benim ve dizi sevgimiz mi, yoksa annemin beni dizileri benden daha çok sevmesi mi?)
Kuzenim dün benden çok kazandı, (-den eki hem karşılaştırma hem de ayrılma anlamı katmaktadır.)
O, romanı hiçbir zaman şairlik gibi görmedi, (roman veya şairlik karşılaştırılamaz.)
Senin için ne yaptığımın bir önemi yok. (Senin için yaptıklarım mı, ne yaptığımın senin için mi önemi yok.)
ÖNEMLİ NOT:
Anlam belirsizlikleri farklı şekillerde olabilmektedir
Mehmet Bey eşine iyi bakması için Mübeccel Hanım’dan ricada bulundu. (Mehmet Bey’in mi eşi, Mübeccel Hanım’ın mı eşi)
Ekrem’i okula giderken gördüm, (ben mi okula giderken, Ekrem mi okula giderken)
Doktorum diye bir şey söylemiyor. (Benim doktorum diye mi, ben doktorum diye mi?)
Anlam Belirsizliği (Karışıklığı) ile ilgili ÖSYM’nin sorduğu sınav soruları
300 bin lira ile kaybolan THY Kopenhag bürosunun muhasebecisi aranıyor.
Genç saçlarına ak düşmemiş, şiirimize, hikâyeciliğimize taptaze bir hava getiren isimlerdi bu saydıklarım.
Yarışmada birinci olduğuna sevindim.
Bu sabah evden çıktıktan sonra başlıyor.
Anne ve babalar, çocuklarıyla sürekli ilgilenmeli, öğretmenine durumunu sormalıdır.
Törende ikisi öğretmen yirmi beş öğrenci görev aldı.
Alınan bu karar, savaşta askerin daha çok ölmesine yol açtı.
Sergide tanıtılan antika eşyalar, geçmişte insanların inançlarını ve beğenilerini de yansıtıyor.
Anlam Belirsizliği (Anlam Kargaşası) ile ilgili Online Testleri Soruları Çöz
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlam karışıklığından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Sorunların böyle sürmeyeceğini bilmek Cem’i avutuyor.
B) Annesine niye bu adları koyduğunu sordu bir gün.
C) Ayşe, yorucu işlerin arasında çocuklarını da büyütüyordu.
D) O zamanlar ailemizin pek de mutlu olduğu söylenemezdi.
E) Sevinçli birini gördü mü hemen yanına yaklaşırdı.
2. Tamlayanı ikinci tekil (senin) veya üçüncü tekil (onun) şahız zamiri olan tamlamalarda tamlayan düştüğünde tamlananın ikinci tekil kişiye mi, yoksa üçüncü tekil kişiye mi ait olduğunun anlaşamamasından ya da bir cümlenin yapısı nedeniyle iki anlama gelecek biçimde kurulması nedeniyle anlam karışıklığından kaynaklanan anlatım bozukluğu meydana gelir.
Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Eylül ve ekim, havaların en güzel olduğu aylardan biridir.
B) İki ay sonraki faaliyetleri, arkadaşlarımıza anımsatmak için sabah bir araya geldik.
C) Treniniz, tam olarak yaklaşık iki buçuk saat sonra istasyona gelir.
D) Adana’ya kadar gelip de size uğramadan döndüğünü duyunca çok şaşırmıştım.
E) Uzmanlar, sürücülerin uykusuz yola çıkmamaları gerektiğini söylüyor.
3. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kişi belirsizliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Kargo şubesini arayıp sordum sana gelen hiç bir şey yoktu.
B) Öğretmenimle konuşmak istediğini söylediğinde çok çok sevinmiştim .
C) Söylediğin söz üzerinde düşünmek için o kadar vaktim oldu ki.
D) Okulun arkasındaki parkın yapımı birkaç haftaya kadar tamamlanacakmış.
E) Yaptıklarınız onu etkilemiyor, boş verin ne isterse yapsın.
4. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde kişi belirsizliğinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Küçük kardeşim, eve ancak sonraki sabah geldi ve çok üzülmüştü.
B) Eskiden çok hareketli ve mutlu bir kız olduğunu bilmiyordum.
C) Hayatta kalmamın sebebi olan evladım benden uzaklaşmıştı.
D) O, aklına bir şey takıldı mı onu yapıncaya kadar bir şey düşünemez.
E) Seninle görüştükten bir ay sonra ilginç teklifler almaya başlamıştık.
5. Yaşlı adamın tüm gereksinimlerini karşılıyor, onun bir dediğini iki etmiyordu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Belirtme durum ekinin gereksiz kullanımı
B) Dolaylı tümleç eksikliği
C) Fiilimsi eklerinin gereksiz kullanımı
D) Özne – yüklem uyumsuzluğu
E) Anlam karışıklığı
6. Tiyatroyu, ben edebiyat öğretmenimden çok seviyorum .
Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Anlam kargaşası vardır.
B) Zarf tümleci eksikliği vardır.
C) Nesne eksikliği vardır.
D) Yaklaşma durum eki gereksiz kullanılmıştır
E) Zamir, gereksiz kullanılmıştır.
7. Bazı tümceler iki farklı anlam çıkacak biçimde kurulmuş olabilir. Bu durumda karşılaştırma yanlışlığı adı verilen anlatım bozukluğu karşımıza çıkar.
Aşağıdakilerden hangisinde bu açıklamaya uygun bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Onun kimseye veremeyeceği hiçbir hesabı yok, başı açık.
B) Bu vicdansız ve düşüncesiz kişilere sizden çok kızıyorum.
C) Yaslandığı yerdeki yastıklardan birini arkadaşına uzattı.
D) Tüm parasını dolara yatırınca yaklaşık tam iki bin lira kaybetti.
E) Çanakkale milletvekili, bu akşamki oylamada çekingen kaldı.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanılmaması, anlatım bozukluğuna yol açmıştır?
A) Hasta yakınlarıyla görüşmeyi talep etmişti.
B) Annemin karnı ağrıdıkça doktora gider.
C) O dönemde altın üç katı değer kaybetmişti.
D) Misafirlere pasta ve meyve suyu ikram edildi.
E) Perdenin aralığından sokaktaki kavgayı izliyordum.
9. Kadın tezgahtara askıda gördüğü elbisenin fiyatını sordu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eylemsi ekinin yanlış kullanımı
B) Fiil çatısının uyuşmazlığı
C) Anlam belirsizliği
D) Ek fiil eksikliği
E) Gereksiz sözcük kullanımı
10.
I. Bu sözlerle ne yapmak istediğini ben dahil kimse anlayamadı.
II. Umarım bu yanlıştan dönmek için elinden gelen her şeyi yaparsın.
III. İleride bu yanlış fikirlerinin değişeceğinden adım gibi eminim.
IV. Yarın akşam misafirliğe geleceğini bana bugün haber verdiler.
Numaralanmış cümlelerin hangi ikisinde kişi zamiri eksikliğinden kaynaklanan anlam belirsizliği vardır?
A) I ve III B) I ve II D) II ve III C) III ve IV E) I ve IV
YANITLAR: 1-C 2-D 3-B 4-B 5-E 6-A 7-B 8-A 9-C 10-E