Tarihin Kaynakları Nelerdir
Tarih Biliminin Kaynakları
Olayları doğru algılayabilmek ve aktarabilmek amacıyla tarihçiye yardımı dokunan her türlü malzemeye kaynak denir. Tarihi olayların doğru bir şekilde aydınlatılmasında en önemli unsurlardan biri olayla ilgili bilgilerdir. Bu bilgilere ulaşabileceğimiz araç ve gereçler ise kaynaklardır. Tarihin tanımında geçtiği gibi tarihi olaylarla ilgili kaynak ve belgelere başvurulmalıdır.
Tarihi olayı aydınlatan, onunla ilgili bizlere bilgi veren her türlü malzemeye kaynak denilmektedir. Tarihi olayları belge ve kaynaklara dayanmadan öğrenmemiz neredeyse imkansızdır. Tabii şu da unutulmamalıdır ki tarihi olaylarla ilgili bilgi veren her malzeme kaynak olarak kabul görmez. Kaynaklar belirli kriterlere göre ayrılmaktadır.
İçindeki bilgilerin değerlerine, oluştuğu döneme ve tarihçinin kullanım öncülüğüne göre çeşitleri: Birinci Elden Kaynaklar İkinci Elden Kaynaklar Olayın geçtiği döneme ait olan her türlü malzemedir. Birinci elden kaynaklardan yararlanılarak meydana getirilen eserlerdir.
Örnek: Anılar, mektuplar, heykeller, paralar Örnek: Döneme ait mektupları değerlendiren bir makale, kitap vb.
DİĞER KAYNAK:
Olayları doğru algılayabilmek ve aktarabilmek amacıyla tarihçiye yardımı dokunan her türlü malzemeye kaynak denir.
Tarihi kaynak türleri ikiye ayrılır.
Birinci El Kaynaklar: Ana kaynak da denir. Olayın geçtiği döneme ait her türlü bilgi, belge, bulgu ve malzemelerdir. Kitabe, seyahatname, arkeolojik buluntu, para, takvim, sanat eseri ve hatıralar birinci el kaynaklara örnek olarak gösterilebilir.
İkinci El Kaynaklar: Olayın geçtiği döneme yakın bir sürece ait ya da doğrudan birinci el kaynaktan yararlanılarak oluşturulan kaynaklardır. İlber Ortaylı’nın Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, Halil İnalcık’ın Devlet-i Âliye, Fuad Köprülü’nün Selçuklu Devletleri Tarihi adlı eserleri ikinci el kaynaklara örnek gösterilebilir.
Tarihi Kaynakların Sınıflandırılması
Yazılı Kaynaklar: Kil tablet, parşömen, para, ferman, kanun, ahitname, antlaşma, mektup, vesika, vakainame, berat, salname, ruzname, siyasetname, kitabe, anıt, yazıt, abide vb.
Sözlü Kaynaklar: Efsane, mit, destan, şiir, menkıbe, sagu, sav, masal, ır (şarkı), atasözü, fıkra vb.
Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Resim, fotoğraf, film, fotoğraf, harita, plak, kaset…
Gerçek Eşya ve Nesneler:
Yazısız kaynak olarak da bilinir. Arkeolojik kazılarda elde edilen bulgulardır. Daha çok yazıdan önceki dönemlerin aydınlatılmasında öne çıkarlar. Taş, toprak, kemik ve çeşitli madenlerden yapılmış eşyalar, mağara resimleri, kabartmalar, mezarlar, heykeller vb.