Ortaoyunu

Ortaoyunu Nedir Tanımı Hakkında Kısaca Bilgi

Ortaoyunu, çevresi izleyicilerle kuşatılmış ve  sahne olarak kabul edilen bir alanda oynanan bir güldürü oyunudur. Bu oyun da birçok yönden Karagöz’e benzer. Bu oyun, genellikle kısa bir konuya dayalı, mizahi ve danslı bir tiyatro türüdür. Ortaoyunu, genellikle tek bir sahnede, ortada yer alan bir direk veya çember çevresinde oynanır. Ortaoyunu, genellikle iki ana karakter üzerine kuruludur: Kavuklu, kıvrak zekası ve mizah anlayışıyla bilinen bir tiplemeyken, Pişekar ise daha düşünceli ve iyi niyetli bir karakter olarak tasvir edilir. Oyunun temelinde, Kavuklu ve Pişekar’ın birbirleriyle olan rekabeti ve komik diyalogları yer alır. Ayrıca oyun, dans, şarkı ve müzik öğelerini de barındırır. Karagöz’de olduğu gibi tuluata (doğaçlamaya ) dayalıdır. Yazılı bir metne bağlı kalınmaz. Seyirci­lerle çevrilmiş bir alanda oynanır. En önemli kişileri Kavuklu ve Pişekar‘dır. Yanlış anlamalar, şive taklitleri söz oyunları, ha­zır cevaplık başlıca güldürü öğeleridir.

Ortaoyunu Kökeni Ortaya Çıkışı ve Tarihsel Gelişimi

Geleneksel Türk tiyatrosunun en önemli oyun türlerinden biri olan Ortaoyunu, geçmişi İran edebiyatına kadar uzanan “ta’ziye” adı verilen bir dini oyun çeşidinden uyarlanıp geliştirilmiştir. Ta’ziye, İslam inancında önemli bir yere sahip olan Hz. Hüseyin’in ölümü ve Kerbela Savaşı gibi olayları işlemektedir. Bu oyunun yaygınlaşmasıyla birlikte, İranlı gösteri sanatçıları bu oyunu Osmanlı topraklarında da oynamışlardır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Ortaoyunu oyunu geliştirilmiş ve yaygınlaştırılmıştır. Bu dönemde Ortaoyunu, daha önceki dini oyunların aksine, mizahi ve dünyevi bir anlayışa sahip hale gelmiştir. Oyunun temelinde, Karagöz ve Hacivat adlı iki tiplemeyi konu alan diyaloglar yer alır. Karagöz, halkın ezilmişliğini ve yönetici sınıfın zulmünü yansıtırken, Hacivat ise daha zengin ve entelektüel bir karakterdir. Ortaoyunu, genellikle tek bir sahnede, ortada yer alan bir direk veya çember çevresinde oynanır. Oyuncuların yüzleri, karakterlerin özelliklerini yansıtan deri ya da karton maskelerle kaplanır. Oyuncuların hareketleri, müzik ve danslarla desteklenir.

Ortaoyunu, Osmanlı döneminde oldukça popüler bir oyun haline geldi. Oyun, özellikle sokak oyunları ve kahvehane toplantıları gibi halkın yoğun olarak bulunduğu yerlerde sahneleniyordu. Ortaoyunu, günümüzde de Türk kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve bazı yerlerde hala sahnelenir. Ancak, modern tiyatro anlayışı ve batılı tiyatro türleriyle birlikte Ortaoyunu’nun önemi ve popülaritesi azalmıştır.

Özetle, Ortaoyunu’nun doğuşu ve tarihsel gelişimi İran kökenli ta’ziye oyunlarından gelmektedir. Osmanlı döneminde geliştirilen Ortaoyunu, halkın yoğun ilgisiyle karşılaşmış ve Türk tiyatrosunun önemli bir parçası haline gelmiştir. Bugün de Türk kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve bazı yerlerde hala sahnelenir.

Ortaoyununun Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde

* Bu oyun türü Halkın ortak malıdır yani anonimdir.
* Oyuncular oyunda doğaçlama konuşur, dolayısıyla yazılı bir metne dayanmaz.
* Yanlış anlamalara, karşılıklı konuşmalara, ve özellikle şive taklitlerine dayalıdır.
* Oyunda müzik de önemli yer tutar.
* Oyunda dekor yok denilebilir.
* Ana kahramanları Pişekar ile Kavuklu‘dur. (Pişekar, Hacivat‘ın; Kavuklu Karagöz‘ün benzeridir.)
* Ortaoyununda farklı çevre ve değişik ulustan insanlar yer alır.
* Karagöz oyunu gibi Ortaoyunu da “başlangıç”, “muhavere”, “fasıl”,”bitiş” kısımlarından meydana gelir.

Ortaoyunu Nasıl Oynanır

Çoğunlukla tek bir sahnede, ortada yer alan bir direk veya çember çevresinde oynanır. Oyunun temelinde, Kavuklu ve Pişekar adlı iki tiplemeyi konu alan diyaloglar yer alır. Kavuklu, halkın ezilmişliğini ve yönetici sınıfın zulmünü yansıtırken, Pişekar ise daha zengin ve entelektüel bir karakterdir.

Ortaoyunu oyunu, masal ve hikayelerle doludur ve genellikle dört perdeden oluşur. Oyunun başında, sahneye Kavuklu ve Pişekar çıkar ve halkı selamlar. Oyun boyunca, diğer karakterlerle diyaloglar kurarlar ve müzik ve danslarla desteklenen çeşitli olaylar yaşanır. Oyunun sonunda, Kavuklu ve Pişekar  arasındaki ilişki barışla sonuçlanır ve halka moral verici bir mesaj verilir. Oyunun müziği de oldukça önemlidir. Ortaoyunu, geleneksel Türk müziği unsurlarını içerir. Oyun boyunca, çeşitli müzik aletleriyle birlikte şarkılar ve türküler söylenir.

Nihayetinde, Ortaoyunu’nun oynanışı, maskeli oyunculuk, geleneksel Türk müziği ve mizah unsurlarını içeren bir gösteri sanatıdır. Ortaoyunu, genellikle tek bir sahnede oynanır ve Karagöz ve Hacivat gibi karakterlerin diyaloglarına dayanır. Bugün, Ortaoyunu, Türk kültürünün önemli bir parçası olarak kabul edilir ve bazı yerlerde hala sahnelenir.

Orta Oyunu Bölümlerinin Adları Nelerdir

Kavuklu ve Pişekar oyunu, Ortaoyunu’nun klasik özelliklerini taşıyan bir oyundur. Oyun genellikle dört bölümden oluşur: giriş (mukaddime), karşılıklı konuşma (muhavere), fasıl ve bitiş bölümleri. Her bölümün kendine özgü bir amacı ve işlevi vardır.

1. Giriş (Mukaddime): Kavuklu ve Pişekar oyununun giriş bölümü, seyircileri eğlendirmek ve atmosferi yükseltmek için tasarlanmıştır. Bu bölümde genellikle bir şarkı ve dans gösterisi yapılır. Ayrıca oyunun konusu ve karakterleri de tanıtılır.
2. Karşılıklı Konuşma (Muhavere): Muhavere bölümü, Kavuklu ve Pişekar karakterlerinin diyaloglarının yer aldığı bölümdür. Bu bölümde karakterler arasındaki tartışma, çekişme ve atışmalar genellikle komik ve eğlenceli bir şekilde ele alınır.
3. Fasıl: Fasıl bölümü, Ortaoyunu’nun en önemli özelliklerinden biri olan dans ve müzik gösterilerinin yer aldığı bölümdür. Bu bölümde karakterler genellikle bir şarkı söyler veya bir dans gösterisi yapar. Bu bölümde ayrıca oyunun ilerleyen kısımlarında ihtiyaç duyulacak olan ipuçları da verilebilir.
4. Bitiş: Bitiş bölümü, oyunun sonucunun açıklandığı ve karakterlerin son durumlarının belirtildiği bölümdür. Bu bölümde genellikle bir final şarkısı ve dansı yapılır. Ayrıca karakterler arasındaki anlaşmazlıkların çözüme kavuştuğu, mutlu sonların yaşandığı bir sona doğru ilerlenir.

Kavuklu ve Pişekar oyunu, Ortaoyunu’nun klasik özelliklerini taşıdığı için bölümler arasında net bir ayrım yoktur ve her bölümün içinde diğer bölümlere ait öğeler de yer alabilir. Ancak genellikle yukarıda belirtilen dört bölüm oyunun temel yapısını oluşturur.

Orta Oyunu Karakterleri

Ortaoyunu, geleneksel Türk tiyatrosunun en önemli örneklerinden biridir. Oyunda Karagöz ve Hacivat oyununda olduğu gibi Kavuklu ve Pişekar adlı iki karakterin etrafında döner. Ancak, farklı bölgelerde ve zamanlarda farklı karakterleri ve öyküleri de vardır.

Orta oyununun iki önemli karakteri Kavuklu ve Pîşekâr’dır. Pîşekâr hem oynayan hem sahne düzenleyen, hem yazar gibidir. Kavuklu kişisi ise oyunun baş komik unsurudur. Pîşekâr, karagözdeki Hacivat’a, Kavuklu Karagöz’e çok benzer. En temel farkı ise birinin gerçek kişilerden diğerinin ise kuklalardan oluşmasıdır. İşte Ortaoyunu karakterleri hakkında detaylı bilgi:

Pişekar: Pişekar’ın giyim tarzı, diğer Ortaoyunu karakterlerinden farklıdır. Genellikle eski Türk tüccarlarının giyim tarzı olan şalvar, cübbe, külah ve kürk giyer. Bu giyim tarzı, genellikle altın, gümüş veya ipekten yapılmış zengin aksesuarlarla tamamlanır.

Meydan’a ilk gelen her zaman Pişekar adlı karakterdir. Bununla birlikte oyuna yön veren kişidir. Pişekar’ın elinde şakşak denilen bir sopa vardır. Birbirine vurarak ses çıkartır ve oyunu yönlendirir. Pişekar, Hacivat’ın orta oyunundaki karşılığıdır. Eğitim görmüş ve kültürlüdür. Kavuklu’yu bu anlamda eğitir ve yönlendirir. Dönemin İstanbul Türkçesini konuşur ve konuşmasında bolca Arapça ve Farsça sözcüklere yer verir. Oyunda fikir danışılacak kişi Pişekar’a başvurur. Oyuncuların akıl hocasıdır.

Pişekar, diğer Ortaoyunu karakterleriyle birlikte hareket eder ve genellikle onların planlarını uygular. Oyunlar boyunca, seyircilerin sempatisini kazanmaz ve genellikle kötü karakter olarak tasvir edilir. Pişekar, Ortaoyunu’nun tarihsel gelişiminde önemli bir yere sahip olan ve halkın günlük yaşamındaki ticari faaliyetleri ele alan karakterlerden biridir.

Kavuklu: Kavuklu, Ortaoyunu’nun farklı versiyonlarında yer alan bir karakterdir. Okumamış, saf, iyi niyetli, herkese inanan, nerede nasıl davranmasını bilmeyen, deli dolu ve işsiz bir tiptir. Orta oyunundaki güldürü unsurunun ana kişisi Kavuklu’dur. Cübbe ve kırmızı kavukla oyuna girer. Kavuklu, cümleleri yanlış anlaması, Pişekar’ın söylediklerinin tersini yapması seyircileri güldürerek komedi unsurunu yaratır. Orta oyunundaki söyleşme kısmında tekerleme okur. Oyun esnasındaki entrikalar hep Kavuklu’nun başının altından çıkar. Oyunlarda, genellikle Pişekar tarafından aldatılır ve rezil duruma düşer.

İbiş: Orta oyununun en komik tiplerinden biridir. O, köylü bir adamdır ve garip giysileri ve hareketleriyle seyircileri güldürür. İbiş’in maskesi, genellikle uzun bir buruna ve garip bir şekle sahiptir.

Çelebi: Zengin ve varlıklı bir tiplemedir. O, zengin bir aileden gelir ve gösterişli giysileri, mücevherleri ve genellikle seyirciyi güldüren garip bir davranışı vardır. Çelebi’nin maskesi, genellikle gülümseyen bir yüzü yansıtır.

Zenne:  Ortaoyunu’nun tek kadın karakteridir. O, güzel ve çekici bir kadındır ve genellikle sevgililerin veya erkeklerin ilgi odağıdır. Zenne’nin maskesi, genellikle ince bir yüzü, dolgun dudakları ve uzun kirpikleri olan bir yapıdadır.

Tiryaki: Tiryaki, Ortaoyunu’nun en renkli karakterlerinden biridir. O, uyuşturucu bağımlısıdır ve her zaman bir nargile veya pipo taşır. Tiryaki, genellikle unutkan ve çılgın bir kişiliği yansıtır. Tiryaki’nin maskesi, genellikle kıvrımlı ve çizgili bir yüze sahip bir yapıdadır.

Orta oyununda yer alan diğer kişiler: Karadenizli, Ermeni, Rum, Yahudi, Rumelili (muhacir), Kayserili, Acem, Arnavut, Balama (Rum, Frenk) Arap, Türk (Hırbo), Sarhoş, Bekçi, cüce, kekeme, kambur, sağır büyücü… gibi tipler bölgesel şive ve kıyafetleri ile oyuna girerler. Bu kişiler tavırlarıyla, kıyafetleriyle ve konuşma biçimleriyle dikkati çeker.

Ortaoyunu karakterleri, genellikle halkın problemlerini ele alır ve seyircileri güldürmek için komik ve eğlenceli hareketler yaparlar. Her karakterin kendine özgü bir kişiliği, giyim tarzı ve maske yapısı vardır. Ortaoyunu karakterleri, Türk kültüründe önemli bir yere sahip olan ve geleneksel tiyatro oyunlarının en önemli örneklerinden biridir.

Orta Oyununun Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde

Ortaoyunu, Türk tiyatrosunun en eski türlerinden biridir ve özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde oldukça popülerdi. Ortaoyunu’nun özellikleri şunlardır:

1. Doğaçlama: Ortaoyunu’nda sahne performansı, oyuncuların belirli bir senaryoya bağlı kalmadan sahnede doğaçlama yapmalarını içerir. Bu, oyuncuların karakterleri ve hikayeyi geliştirirken kendilerine özgü tarzlarını kullanmalarına olanak tanır.
2. Halkın yaşam tarzının yansıması: Ortaoyunu, halkın günlük yaşamındaki olayları ele alan bir tiyatro türüdür. Konular genellikle, köylülerin, tüccarların, askerlerin ve diğer toplumsal kesimlerin günlük hayatlarından alınır.
3. Dans, müzik ve şarkı: Ortaoyunu, Türk müzik ve dans kültürüne dayanan bir tiyatro türüdür. Oyunlar genellikle müzik ve dans numaraları ile süslenir ve karakterler sıklıkla şarkı söyler.
4. Karakterlerin çeşitliliği: Ortaoyunu, farklı sosyal sınıflardan ve karakter özelliklerinden gelen birçok karakter içerir. Bunlar arasında köylüler, tüccarlar, askerler, padişahlar ve hatta hayvanlar yer alabilir.
5. Komik dil ve hiciv: Ortaoyunu karakterleri, genellikle kaba saba dil ve hicivli konuşmalarla sahne alırlar. Bu, oyunların komik ve eğlenceli olmasını sağlar. Yanlış anlaşılmalardan kaynaklanan komedi unsuru bu oyunda sıkça kullanılır.
6. Seyirci ile etkileşim: Ortaoyunu oyuncuları, seyirciyle doğrudan etkileşime girerler. Bu, oyunların seyirciyle birlikte oluşturulduğunu ve performansın her seferinde farklı olabileceğini gösterir.

Bu özellikler, Ortaoyunu’nun farklı bir tiyatro türü olarak öne çıkmasını sağlar ve Türk tiyatrosunun gelişimine önemli bir katkı sağlar.

Orta Oyununda Palanga Nedir?

Palanga, sahne dekorlarından biridir ve genellikle ana sahnenin ortasında yer alır. Palanga, Ortaoyunu’nun diğer sahne dekorları gibi, tiyatro grubunun kendi malzemeleri ile yapılır ve sahneye yerleştirilir. Palanga, genellikle çeşitli renklerdeki kumaşlardan yapılmış, büyük bir tahta çerçeve içinde asılır. Bu çerçeve, palanganın hareket ettirilebilmesi için tekerleklerle donatılmıştır. Palanganın üzerine genellikle parlak renkli kumaşlar serilir ve üzerinde çeşitli desenler ve figürler bulunur.

Ortaoyunu’nda palanga, genellikle müzik ve dans gösterileri sırasında kullanılır. Palanga, genellikle seyircilerin ilgisini çekmek ve gösterileri daha eğlenceli hale getirmek için kullanılır. Oyuncular, palanganın etrafında dans eder ve şarkı söylerler. Palanga, aynı zamanda Ortaoyunu’nda diğer sahne dekorlarına benzer şekilde kullanılır. Örneğin, palanga üzerindeki kumaşlar, farklı sahneleri tasvir etmek için kullanılabilir. Bir sahnede ormanı tasvir etmek istediklerinde yeşil bir kumaş kullanılırken, bir şehir sahnesi için kırmızı ya da sarı bir kumaş tercih edilebilir.

Sonuç olarak, Ortaoyunu’nda palanga, sahne dekorlarından biridir ve genellikle müzik ve dans gösterileri sırasında kullanılır. Palanga, oyuncuların sahnedeki hareketlerini ve gösterilerini daha etkileyici hale getirir ve seyircileri eğlendirmek için tasarlanmıştır.

Türk Tiyatrosu Sayfasına Dönmek için TIKLAYIN
Tiyatro Ana Sayfasına Dönmek İçin TIKLAYIN

• Geleneksel Türk Tiyatrosu
• Hacivat ve Karagöz
• → Ortaoyunu
• Meddah
• Köy Seyirlik Oyunları