Yazım Kuralları (Yazım Yanlışları)
Bu sayfamızda Türk Dil Kurumu baz alınarak yazım kurallarını derledik. Öncelikle günlük yaşamda en çok kullanılan ve karşımıza en çok çıkan sözcüklerin doğru yazımını ele alacağız.
Yazım Kuralları Kelimelerin Yazılışı
Bir cümlede yazım yanlışları aranırken “ilk” bakılması gereken hususlar şunlardır:
1. Tüm sözcükler “ses bilgisi” kurallarına uymalıdır.
Ünlü Daralmasına uyum: Ünlü daralması sadece “-yor” eki gelerek gerçekleşir. Bu ekin olmadığı durumlarda daralma olamaz. Örnekler: gelicek, ağlıyan, bekliyerek, yaşıyamaz. Yazım kuralları gereği bu sözcükler, gelecek, ağlayan, bekleyerek, yaşayamaz biçiminde yazılmalıdır. Çünkü “-yor” eki olmadan ünlü daralması gerçekleşemez.
Benzeşmeye Uyum: “f,t,k,ç,ş,h,p” sert ünsüzleriyle biten sözcüklerin üzerine yumuşak ünsüz geldiğinde ünsüz benzeşmesi olmalıdır. Örnekler: koşdu, yakdığında, demekdir, sabahcı, hafifce gibi sözcükler ünsüz sertleşmesi kuralına uymadığı için yazım kurallarına aykırıdır. Bu sözcüklerin doğru hali şöyledir: koştu, yaktığında, demektir, sabahçı, hafifçe.
Ünsüz Yumuşamasına Uyum: “k,t,p,ç” ünsüzleri ile biten sözcükler, üzerine ünlü ile başlayan bir ek aldığında ünsüz yumuşaması zorundadır. Örnekler: simit-i, kilit-i, kayıp et, kayıt ol… gibi sözcükler “Türkçe yazım kuralları” na aykırıdır. Bu sözcükler ünsüz değişimine uğrayarak simidi, kilidi, kaybet, kaydol biçiminde yazılmalıdır.
Ünlü Düşmesi Kuralına Uyum: Bazı sözcükler üzerine ünlüyle başlayan ek aldığında ikinci hecede ünlü düşmesi olmak zorundadır. Örnekler: ömür-ü, beyin-e, zihin-im, fikir-in, oğul-u, akıl-ına, omuz-um gibi sözcükler üzerine ünlü ile başlayan bir ek aldığında ikinci hecedeki dar ünlü düşmelidir. Ve doğru yazımları şöyledir: ömrü, beyne, zihnim, fikrin, oğlu, aklına, omzum.
Yazım Kuralları (Yazım Yanlışları) PDF İndir
De’nin Bağlacının Doğru Yazımı
Türkçede var olan “de” bağlacı dilimizde “dahi, bile” bağlaçlarının kullanıldığı anlamda kullanılmaktadır. Bir cümlede gördüğümüz “de”nin bağlaç olup olmadığını anlayabilmek için gördüğümüz “de” yi cümleden atarız. Attığımızda, cümlenin yapısı ve anlamı değişmiyorsa bu “de” için bağlaç diyebiliriz.
Ancak cümle bozuluyorsa onun ek olduğunu anlayabiliriz . Dolayısıyla dilimizde ekler bitişik, bağlaçlar ise ayrı yazılır.
Şimdi bu yukarıdaki bilgiyi aşağıdaki örneklerde görelim:
Örnek : Memlekete gidip de köyümüze gitmemek olur mu hiç?
UYARILAR:
A) Cümlede gördüğümüz “de” bağlacı kendinden önceki sözcüklerin ünlü harflerine kalınlık-incelik yönünden uyum sağlar.
Örnek:
* Gençliğimizle birlikte umutlarımız da uçup gitti.
* Onu gördüyse de görmezlikten geldi.
B) Cümledeki “de” bağlacından önceki sözcük, sert ünsüzle bitse bile, bu bağlaç sözcükten ayrı yazıldığı için sertleşip “te,ta” biçiminde YAZILMAZ. Bu şekilde yazılması durumunda yazım yanlışları meydana gelir.
Örnek :
* Sen beni görüp te fikrini değiştirmemelisin. (Yanlış)
* Sen beni görüp de fikrini değiştirmemelisin. (Doğru)
“de” bağlacıyla, isim hal eklerinden bir tanesi olan “-de, -da” öğrenciler tarafından birbirine çok karıştırılmaktadır. Cümleden atabiliyorsak o gördüğümüz “de” bağlaçtır ve bağlaçlar yazım kuralları gereği kendinden önceki sözcükle ayrı yazılmak zorundadır.
Örnek :
* Çocuğu elinden tutup yolda uzun bir süre dolaştırmıştı. (Durum Eki)
* Bu yol da kimse tarafından temizlenmemiş. (Bağlaç)
“Ki” nin Doğru Yazılışı Yazımı
Bir cümlede gördüğümüz “ki” eğer bağlaçsa çoğunlukla iki farklı cümleyi birbirine bağlama işlevini üstlenir. Bunu anlamanın en basit yolur ise cümlede gördüğümüz “ki”nin üzerine “-ler” ekini getiririz, eğer anlamsız oluyorsa o gördüğümüz “ki” bağlaç demektir ve kendinden önceki sözcük ile ayrı yazılmak zorundadır. Aksi halde yazım yanlışı meydana gelir.
Örnekler:
* Seni o kadar benimsemişti ki gittiğinde onu bir daha asla eskisi gibi görememiştik.
* İçeriye bir girdim ki yerlere dökülen yemeği gördüm.
Yukarıdaki örneklerde birinci cümle ile ikinci cümle “ki” bağlacı ile birbirine bağlanmıştır ve üzerine “-ler” ekini getiremiyoruz. Dolayısıyla bağlaçtır.
Kişi ve işaret zamirlerinden sonra gelen “ki” de bağlaç olup ayrı yazılır.
Örnek :
Ben ki, Bizler ki, Durum o ki
Bazı bağlaçlarla birlikte kullanılmasına karşı, kalıplaşmış “ki” ayrı yazılır.
Örnek :
Öyle ki, yeter ki, kaldı ki
UYARI : “ki”, eğer bağlaçsa daima ayrı bir sözcük olarak yazılır. Ayrıca kendinden önce gelen sözcüğün ünlülerine uyum gösterip “kı” olmaz.
Kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılan “ki” ler ise şunlardır :
A) “de” durum ekinden sonra gelip addan sıfat yapan “ki” : Örnek :
* evdeki hesap, kafamdaki plan, yoldaki insanlar
B) İlgi zamiri olan “ki” : Örnek
* Seninki, sınıfınki, bizimki
C) Bazı bağlaçlarla kalıplaşan “ki” : Örnek :
* Oysaki, mademki, halbuki, sanki
D) Zaman bildiren sözcüklerden sonra gelen “ki” : Örnek :
* Dünkü, akşamki, az önceki
“mi” Soru Edatının Yazımı Yazılışı
A) “mi” soru edatı, kullanıldığı cümleye çoğunlukla soru anlamı sağlasa da sağlamasa da yazım kuralları gereği kendinden önceki kelimeden ayrı yazılmak zorundadır.
Örnek :
* Verdiğimiz paranın değerini bilecek mi sizce de?
* Beğendin mi şimdi bu yazılan şiiri!
* Seni bir kez anladı mı bir daha anlatmana gerek kalmaz.
B) “mi” soru edatı, kendinden önceki kelimeden ayrı yazılmasına rağmen önceki kelimeye, düzlük-yuvarlaklık ve kalınlık-incelik bakımından uymak zorundadır. Aksi halde yazım kurallarına uymaz.
Örnek :
* Söylediğini duymuyor mu?
* Bizi beklemedi mi?
* Sana hiç bakmadı mı?
C) “mi” soru edatının sonrasında gelen kip ve şahıs ekleri soru edatı olan “mı” ile birleşik yazılır.
Örnek :
* Amcamın oğlu ile telefonda sık sık konuşuyor musunuz?
* Senin yaptığın hareketi görmemiş miydim?
“ile” Bağlacının Yazımı:
“ile” sözcüğü kendinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılırsa şu yazım kurallarına dikkat edilir :
A) Ünsüzle biten bir sözcüğe ile getirildiğinde başındaki ” i ” sesi düşer ve büyük ünlü uyumuna uyar.
Örnek : Okulla ev arası yarım saat sürüyor. (okul + ile okulla)
Erzurum’a kadar trenle gittim. (tren + ile trenle)
B) Ünlüyle biten bir sözcüğe, ile getirildiğinde, başındaki ” i ” sesi ” y ” ye dönüşür, yine ünlü uyumuna uyar. Örnek : Buraya kendi ayağıyla geldi. (ayağı + ile ayağıyla)
Silgiyle kalem istedi benden. ( silgi + ile silgiyle)
Tarihlerin Yazımı Yazılışı
A) Ay ile gün ve isimleri, sağında veya solunda herhangi bir satı olmadan yazılırsa, o zaman özel bir tarihi kastetmiyor demektir ve bu durumda küçük harfle başlar; bu yüzden gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz. Eğer ayrılırsa yazım kurallarına uymaz.
Örnek :
* Kardeşim mart ayının yağmurlu bir gecesinde dünyaya geldi.
* Gelecek ay, perşembe günü diploma törenimize bekleriz.
B) Özel olarak bir tarihi belirten gün ve ay isimleri her zaman ve her durumda büyük harfle başlar; gelen çekim ekleri de kesme işareti ile ayrılmak zorundadır.
Örnek :
* 1919’un Mayıs ayında işgal başlamıştı tüm yurdumuzda.
* Bu miting ise 12 Kasım 191923’da coşkulu bir şekilde yapılmıştı.
C) Ay ve gün belirten tarihler sadece şu şekillerde yazılabilir, bunun dışındaki durumlar yazım kurallarına aykırı olduğu için YANLIŞTIR.
Örnek :
* 1 Mart 1886
* 1.11.1996
* 5/10/1886
* 5.X.1886
İkilemelerin Yazımı:
İkilemeler ya da diğer bir deyişle “tekrar grupları” her zaman birbirinden ayrı bir şekilde yazılır ve ikilemeyi meydana getiren kelimelerin arasına kesinlikle herhangi bir noktalama işaretleri konulmaz.
Örnek :
* Otobüsten indiğinde yavaş yavaş köye doğru ilerledi. (Doğru)
* Yavaş, yavaş yolda yürürken saçları rüzgarda savruluyordu. (Yanlış)
Birleşik Sözcüklerin Yazımı Yazılışı
Kurallı (özel) bileşik eylemler (Fiiller) daima bitişik yazılır : Örnek :
Gidedur (mak), bakıver (mek), öleyaz (mak)
Yardımcı eylemlerle kurulan bileşik eylemlerde :
Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte herhangi bir ses düşmesi veya ses türemesi olmuyorsa ayrı yazılır : Örnek : Terk et(mek), pişman ol(mak)
Birleştirme sırasında ad soylu sözcükte bir ses düşmesi ya da ses türemesi meydana gelirse bitişik yazılır. Örnek : seyir- seyret(mek), kahır- kahrol(mak), his-hisset(mek)
C. İki ya da daha çok sözcükten oluşmuş yerleşim merkezi adları bitişik yazılır : Örnek :
Bahçelievler, Sivrihisar, Çanakkale
Bir heceli sözcüklerin başına geldiği bileşik sözcükler bitişik yazılır : Örnek :
İlkbahar, Akdeniz, Önsöz, İlknur
E)Sıfat tamlaması ya da isim tamlaması biçiminde oluşmuş ve öylece kalıplaşmış olan bileşik sözcükler bitişik yazılır :
Örnek :
Sivrisinek, Atakule, Topkapı, Beşevler, Atasözleri
Deyimlerin Yazımı:
Deyimler kaç sözcükten oluşursa oluşsun, deyimiler oluşturan her sözcük ayrı yazılır. Örnek :
Son günlerde bu şarkıyı diline doladı.
Bütün gece gözüme uyku girmedi.
Çok titizdir, her şeyde ince eleyip sık dokur.
Vurdumduymaz, kabadayı, çıtkırıldım.
Pekiştirmelerin Yazımı:
Sıfatların başına gelerek onların anlamlarını pekiştirmeye yarayan ön ekler, daima sıfata bitişik yazılır. Örnek :
ü Bembeyaz örtü (Doğru)
ü Yapa yalnız adam (Yanlış)
Sayıların Yazımı Yazılışı
Sayıların rakamlarla gösterilmesi ya da yazıyla yazılmasına ilişkin başlıca yazım kuralları şunlardır :
A) Herhangi bir anlatım türünde (roman, öykü, deneme, mektup) kesinlik anlamı önem taşımayan sayılar, yazıyla gösterilir. Örnek :
ü Bu kitabı yazalı beş yıl oldu.
ü Bahçede dört beş çocuk oynuyordu.
B) Kesinlik anlamı önem kazanan konularda, bilimsel yazılarda sayılar rakamla gösterilir.
ü Marmaris’te 2000 hektar orman yandı.
ü Baktım, termometre 30 dereceyi gösteriyordu.
C) Çok sıfırlı sayıların ana sayılardan sonraki basamakları yazı ile gösterilebilir . Örnek :
ü 13 milyar, 20 trilyon
UYARI : Yazım kuralları gereği çek ve senetlerde sayı basamakları bitişik yazılır.
Kısaltmaların Yazımı Yazılışı:
A) Yazım kurallarında kısaltmalar önemlidir, tek heceli sözcükler, ilk harfleri alınarak kısaltılır. Kısaltmaların sonuna nokta konur :
ü Sözcük kısaltılmış şekli
Zarf z.
Test t.
B) Çok heceli sözcükler, genellikle baştan iki ya da üç harf alınarak kısaltılır, aksi durumda yazım kurallarına aykırı bir durum oluşur. : örnek :
ü Sözcük kısaltılmış şekli
Cadde cad.
Doçent doç.
Bölük bl.
C) Özel adlar genellikle her sözcüğün ilk harfi alınarak kısaltılır. Yazım kurallarında kısaltmada harfler arasına nokta konmaz : Örnek :
ü Özel Ad Kısaltılmış şekli
Posta Telefon Telgraf PTT
Devlet Malzeme Ofisi DMO
D) Özel adların kısaltmalarına getirilen ekler, kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :
ü Doğru Yanlış
TV’de TV’da
DMO’ya DMO’ne
ODTÜ’ye ODTÜ’ne
Kesme işaretinin Kullanıldığı Yerler
A) Özel adlara gelen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılır : Örnek :
ü Hikmet’ten, Yardım Sevenler Derneği’ne
B) Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmada kullanılır. Örnek :
ü TRT’ye, TMO’nun, ODTÜ’den
C) Sayılardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır : Örnek :
ü 1963’ten, 3’ün katları, 5’inci kat
D) Özel adlara gelen ve adlara aile anlamı katan “-ler” çoğul eki, kesme işaretiyle ayrılmaz. Özel adlara gelen “ve benzerleri” anlamı katan “-ler” çoğul eki kesme işaretiyle ayrılır :
ü Akşam Ayşeler bize gelecek. (aile anlamında)
ü Bu topraklar daha nice Atatürk‘ler yetiştirir. (ve benzeri anlamında)
E) Özel adlara gelen yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz, aksi halde yazım kurallarına aykırı bir durum oluşur. Örnek :
ü Urfalı, İngilizce, Türklük
F) Özel adlara gelen yapım eklerinden sonra eklenen çekim ekleri kesme işaretiyle ayrılmaz.
ü Adıyamanlılar, Türkçeden, Atatürkçülükten
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
A) Her cümlenin ilk harfi büyük yazılır. Örnek :
ü Ona her konuda yardımcı olduk.
ü Ülkemizde teknoloji ve sağlık her geçen gün ilerlemektedir.
B) Şiirlerde her dizenin ilk harfi büyük olur : Örnek :
ü Bu şehirden gidiyorum
Gözleri kör olmuş kırlangıçlar gibi
C) Yazı başlıklarının her kelimesi büyük olmak zorundadır : Örnek :
ü Sıfatların Genel Özellikleri
ü Ziraatte Yeni Buluşlar
D) Belli bir tarihi gösteren ay ve gün adları büyük harfle başlar : Örnek :
ü 17 Mayıs, 1997, Salı
E) Bütün özel adlar büyük harfle başlar. Başlıca özel adlar şunlardır:
ü Kişi ad ve soyadları. Örnek : Mustafa Kemal Atatürk
ü Hayvanlara verilen adlar. Örnek : Tekir, Karabaş
ü Ulus, din, mezhep, tarikat adları. Örnek : Araplar, İslamiyet, Alevilik
ü Ülke adları. Örnek : İspanya, Fransa
ü İl,ilçe,kasaba ve köy adları. Örnek : Manisa, Ayvalık, Gölcük
ü Bulvar, cadde ve sokak adları. Örnek : Atatürk Bulvarı, Çiğdem Mahallesi
ü Kıta, bölge, okyanus, deniz, göl, ırmak, dağ, ova ve orman adları. Örnek : Avrupa, Van Gölü
ü Özel bir ada bağlı olarak kullanılan yön adları. Örnek : Doğu Karadeniz, İç Anadolu
ü Kurum, kuruluş, dernek, makam ve işyeri adları. Örnek : Türk Tarih Kurumu, İş Bankası
ü Yapı, yapıt ve ören adları. Örnek : Ankara Kalesi, İnce Minare
ü Kitap, Dergi, Gazete, Yasa adları. Örnek : Nokta, Yeni Yüzyıl, Soyadı Kanunu
ü Bütün dil adları. Örnek : İngilizce, Farsça, Almanca
ü Bir özel ada bağlı olarak kullanılan ünvan ve takma adlar. Örnek :İnce Memet, Uzun Hasan
ü Tüm gezegen adları. Örnek : Mars, Venüs, Jüpiter, Satürn, Uranüs
Özel adlardan türemiş sözcükler. Örnek : Türkçülük, Adıyamanlı, Kemalizm
UYARI : Dünya, Güneş ve Ay sözcükleri, gezegen anlamıyla (coğrafya terimi) kullanılırsa yazım kuralları gereği büyük harfle, mecaz anlamda kullanılırsa küçük harfle başlar.
Dünya Güneş’in uydusudur, Ay da Dünya’nın
Başımda dünya kadar iş var.
Pencereden içeri güneş girdi.