Ahmet Mithat Efendi
Yazı Makinesi Ahmet Mithat Efendi Hayatı Biyografisi Hakkında Kısaca Özet Bilgie
Tanzimat Dönemi’nin halk için yazan ve onun dünyasına diline en çok yaklaşan sanatkârıdır Ahmet Mithat Efendi. O, eserleriyle “sosyal fayda’’ prensibini uygulamayı, halkın kültür seviyesini bu yolla yükseltmeyi hedeflemiştir. Bu dönemde halk için yapılan edebiyatın en belirgin ismidir. Nesildaşları arasında yaygın olan “hürriyetçi” akımlara kapılmamış, daha sakin bir hayat arzulayarak halka eserleriyle hizmet etme yoluna gitmiştir. Bir sanatkâr olarak verdiği eserlerle çok verimlidir.
Roman ve hikaye anlayışı, tepeden inme usulle gelen ve tamamen yeni teknikle donatılarak sanatkârane bir üslûp takınan değil, daha ziyade bizde alışılagelen halk öykücülüğünün yavaş yavaş modernize edilerek halkın anlayabileceği seviyede kaleme alınmasıdır. Halkın eğitilmesinde bir okul görev verdiği eserlerinde de yine halkın kolaylıkla anlayabileceği, sanatkârane söyleyişten uzak, sade bir konuşma dil ve üslûbu kullanmayı uygun görmüştür.
Ancak Ahmet Mithat, edebiyatta halka doğru giderken batılılaşmanın zaruretine de sonuna kadar inanmıştır. Eserlerinde vermiş olduğu mesajlar, fikrî arka plan batı medeniyetinin iyi olduğuna inanılan yönleridir. İzlenen yol, oluşturulmak istenen yeni insanlara, halkın seviyesine inerek gitmektir.
Hikâyelerinin ardından kaleme aldığı ilk büyük romanı, Hasan Mellâh’tır.
Diğer romanlarından bazıları; Hüseyin Fellah, Felâtun Bey vee Râkım Efendi, Acâi’b-i Âlem dir.
Namık Kemal’in tiyatro için kullandığı “faydalı eğlence” yöntemi, Ahmet Mithat tarafından hikâye ve romanda da uygulanmıştır. Okuyucusunu eğitmek amacıyla yaptığı telkinler, dönemin yeni tekniğiyle yazılan hikâye ve roman anlayışına uygun olmasa da o, halka hizmet etmek için bu tutumunu sürdürmüştür.
Vakanın kuruluşunda gösterdiği başarı, eserlerinde vermiş olduğu sosyal hayatı düzenleyici telkinleri okuyucuya daha yumuşak bir hâlde sunmasını sağlamıştır.
Ahmet Mithat Efendi Hakkında Geniş Detaylı Bilgi (1884-1913)
Roman ve hikâye yazarı. Tanzimat dönemi yazarlarındandır. İstanbul’da doğdu. Hacı Süleyman Ağa’nın oğludur. İlk öğrenimine Vidin’de ağabeyinin yanında başladı ise de okulu yarıda bırakıp İstanbul’a döndü, Mısır Çarşısı’nda bir aktarın yanına çırak olarak girdi. Bu arada özel Türkçe ve Fransızca dersleri aldı. Dört yıl sonra tekrar ağabeyinin yanına Niş’e giderek ilkokulu ve rüştiyeyi bitirdi. Tuna Vilâyeti mektupçuluk Kalemi’nde(Rusçuk’da) memur iken çalışkanlığı ile Midhat Paşa’nın sevgisini kazandı. Yazara Midhat adını bu paşa vermiştir. Tuna vilayet gazetesi idarecisi iken (1869) Midhat Paşa ile Bağdat’a gidip iki yıl burada kaldı ve vilâyet gazetesi olan Zevra’yı çıkardı. Bu yıllarda Maârif Nezâreti (Miilî Eğitim Bakanlığı)’nin açtığı okul kitapları yarışmasına katıldı ve Hâce-i Evvel adlı eseriyle ikincilik kazandı. 1871’de ailevî sebeplerle istifa edip İstanbul’a döndü, evinde kurduğu bir matbaada eserlerini basmağa başladı. 1872’de kısa ömürlü olan Bedir ve Devir isimli iki gazete çıkardı. 1873’de Dağarcık mecmuasında yayımladığı bir yazı sebebiyle Rodos’a sürüldü ve 1876’ya kadar burada kaldı. İlk romanını burada yazmıştır. 1876’dan sonra Cerîde-i Askeriyye (Askerî gazete) başyazarlığı, Takvim-i Vekaayi (Gazete) müdürlüğü, II. Abdütharnid’in vaka-nüvisliği görevlerini yürüttü. Maddî durumu düzelince Tercümân-ı Hakikat gazetesini çıkardı (1878). 1879’da Matbaa-i Âmire (Devlet Matbaası) müdürü, 1895’t e Umûr-ı Sıhhiye İkine! Reisi (Sağlık Kurulu İkinci Başkanı) oldu. II. Meşrûtiyet’ten sonra emekli olarak Dârülfünûn’da Dünya Tarihi, Dinler Tarihi ye Felsefe Tarihi dersleri okuttu. Dârüşşafaka’da vefat etmiş ve Fâtih Camii bahçesine gömülmüştür.
Ahmed Midhat, Tanzimat edebiyatı döneminin en çok eser veren sanatçısıdır. Eserlerinde kendisinden çok çevresini, çevresinde gördüklerini anlatmıştır. Sohbetten hoşlanan yazar, düşüncelerini ifâdeye en müsait edebî tür olarak hikâye ve romanı görmüş ve bu türlerde eser vermiştir. Önceleri Kıssadan Hisse adı altında topladığı fıkralar yazmış, bu fıkraların sonunda ahlâkî dersler vermeyi ihmâl etmemiştir. Çoğu hikâye, biri dram ve üçü romandan meydana gelen ve neşri 25 yıl süren Letâif-i Rivâyât serisinde yazar fıkradan hikâye türüne geçer ve konularını çeşitli olaylardan alır. Daha sonra büyük hikâye ve romanlarını yazmaya başlar, 1908’e kadar otuz dokuz roman meydana getirir. Yazı yazmaktan amacı Türk halkına Batı kültürünün ilk bilgilerini aktarmak, eğlendirirken öğretmek, bâtıl inançları, ilkel âdetleri terkettirmektir, kabulü telkin edilen Batı medeniyetini iyi ve kötü yönleriyle göstermektir. Olayları Müslüman mîlletler arasında geçen ve kahramanların ferdî hayâtını anlatan roman ve piyeslere “millî”, topluluğun hayâtını işleyenlere de “yerli” vasfını vermiştir. Romanları hacimce geniştir. Psikolojik tahlillerde başarılı olamamıştır. Sosyal meseleleri ilk defa ve en çok veren yazardır. Batılı hikâye ve roman ustalarını incelemiş, onlardan etkilenmiştir. Üslûbunda, ifade tarzında masal ve meddah üslûbu hakimdir. Roman tekniği zayıftır. O halk için hikâye ve roman yazan popüler bir sanatçıdır. Kalemini halkın hizmetine vermiş, çok çeşitli konuları işleyerek Türk halkını eğitmeye uğraşmış büyük bir öğretmendir.
Ahmet Mithat Efendinin Hikâyeleleri ve kitapları:
Letâif-i Rivâyât serîsi (1870-1895): 1. Sûl Zan (1870-1900), 2. Esaret (1870-1900), 3. Gençlik (1870), 4, Teehhül (1870), 5. Felsefe-I Zenân (1870), 6. Gönül (1870), 7. Mihnet-Keşân (1870), 8. Firkat (1870), 9. Yeniçeriler (1871), 10. Ölüm Allah’ın Emri (1873), 11. Bir Gerçek Hikâye (1876), 12. Bir Fltnekâr (1876), 13. Nasîb (1877), 14. Bahtiyarlık (1885), 15. Obur (1885), 16. Bir TÖvbe-kâr (1885), 17. Çifte İntikam (1887), 18. Para (1887), 19. Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar (1887), 20. Diplomalı Kız (1890), 21. Dolaptan Tema-şâ (1890), 22. İki Hud’a-kâr (1893), 23. Emanetçi Sıdkı (1893), 24. Can Kurtaranlar (1893), 25. Ana-Kız (1895). Bu seri dışın* daki hikâye kitapları: 26. Darûb-ı Emsal-I Osmaniyye Hike-miyyâtmın Ahkâmını Tasvir (1872), 27. Hayâl-Hakîkat (1891).
Ahmet Mithat Efendinin Romanları:
1. Hasan Mellâh yâhût Sır İçinde Esrar (1874), 2. Dünyâya İkinci Geliş yâhût İstanbul’da Neler Olmuş? (1874), 3. Hüseyin Fellah (1875), 4. Felâtun Bey’le Rakım Efendi (1875), 5. Kan-Koca Masalı (1875), 6. Paris’te Bir Türk (1876), 7. Çengi (1877), 8. Bekârlık Sultanlık mı Dedin? (1877), 9. Süleyman Musli (1877), 10. Yeryüzünde Bir Melek (1879), 11. Henüz On Yedi Yaşında (1881), 12. Karnaval (1881), 13. Amiral Blng (1881), 14. Vâh! (1882), 15. Acâib-i Alem (1882), 16. Dürdâne Hanım (1682), 17. Esrâr-ı Cinâyât (1884), 18. Cellâd (1884), 19. Volter Yirmi Yaşında (1884), 20. Hayret (1885), 21. Cinli Han (1885), 22. Demir Bey yâhût Inkişâf-ı Esrar (1887), 23. Çingene (1887), 24. Fennî Bir Roman yâhût Amerika Doktorları (1868), 25. Haydut Montari (1888), 26. Arnavudlar- Solyotlar (1888), 27. Gürcü Kızı yâhût İntikam (1888), 28. Nedamet mi? Heyhat! (1889), 29. Rikalda yâhût Amerika’da Vahşet Alemi (1889), 30. Aleksandr Stra-della (1889), 31. Şeytankaya Tılsımı (1889), 32. Müşâhedât (1890), 33 Papazdaki Esrar (1890), 34. Hayal ve Hakikat (1891), 35. Ahmed Metin ve Şîrzâd (1891), 36. Bir Acîbe-İ Say-diyye (1894), 37. Taaffüf (1895), 38. Gönüllü (1896), 39. Eski Mektuplar (1897), 40. Mesâil-i Muğlâka (1898), 41. Altın Aşıkları (1899), 42. Jön Türk (1908).
Ahmet Mithat Efendinin Tiyatro eserleri:
1. Açıkbaş (1874), 2. Ahz-ı Sâr (1874), 3. Hükm-i Dil (1874), 4. Zuhur-ı Os-maniyân (1877), 5. Siyavuş (1883), 6. Fürs-1 Kadîmde Bir Facia (1884), 7. Çengi (1884), 8. Çerkeş Özdenler (1884), 8. Eyvah (1884).
Diğer eserleri:
1. Üss-i İnkılâp (3 cilt, Sultan Ab-dülaziz devrinin siyâsî tenkiti, 1877-78), 2. Müdafaa (3 cilt, Hıristiyanlığa karşı İslâm’ın müdafaası 1883-85), 3. tstibşâr (1893), 4. Beşâir (1895), 5. Nlzâ-ı llm ü Dîn (4 cilt, 1895-1900), 6. Şopenhavr’m Hikmet-i Cedîdesi (1887), 7. Volter (1887), 8. Beşir Fuat (1887), 9. Avrupa’da Bir Cevelân (Gezi intibaları, 1890), 10. Menfa (Otobiyografi, 1876). 11. Kainat (Dünya tarihi 15 kitap 1871- 81), 12. Menfa (1876), 13. Ekonomi Politik (1878), 14. Müntehabât-ı Ahmed Mithat (Makaleler 3 cilt, 1888-89), 15. Mufassal (3 cilt Osmanlı tarihi 1885-87), 16. Müntehabât-ı Tercümân-ı Hakikat (Makaleler 3 cilt 1883), 17. Muhâberât ve Muhâverât (1893), 18. Tarih-i Umumî (2 cilt, 1910), 19. Tarih-i Edyân (Dinler tarihi, 1911).
