Ahmed Vefik Paşa
(1823-1891)
Milliyetçilik ve Türkçülük akımının en önemli temsilcisidir. Ahmed Vefik Paşa, Moliere’den yaptığı çeviri ve adaptasyonlarla tanınmıştır. Bursa valisiyken tiyatro binası yaptırarak tiyatro türünün gelişimini sağlamıştır. Klasisizmden etkilenmiştir. Milli temele dayalı tarih anlayışını benimsemiş, bu tarihin Osmanlı tarihinden ayrı olması gerektiğini, Türk tarihinin Osmanlı ile başlamadığını “Fezleke-i Tarih-i Osmani” adlı eserinde de dile getirmiştir.
Tanzimat dönemi yazarlarındandır. Mühendİs-hâne-i Berrî (Kara Mühendishânesi)’nin ilk bölümünde öğrenci iken babasının Paris’e tâyin edilmesi üzerine öğrenimine Saint-Louis Lisesi’nde devam etti. İstanbul’a döndüğü zaman Tercüme Odast’nda memur oldu (1837). Hâriciye Bakanlığı memuru olarak Londra, Sırbistan’da çalıştı. Tahran ve Paris’te elçilik yaptı. İki defa Maarif Nâzın (Milli Eğitim Bakanı, 1872,1878), Encümen-i Dâniş üyesi (1851), Bursa ve Edirne valisi, Dâhiliye Nazırı ve iki defa da Mebusan Meclisi reisi (1878) Sadrazam (Başbakan, 1887,1882) oldu. Paşa’nın siyâsî hayâtı koruyucuları Reşit ile Mahmud Nedim paşaların siyâsî hayâtına paralel olarak gelişmiştir. İstanbul’da Ölmüş ve Rumelihisarı’nda Kayalar Mezarlığı’na gömülmüştür.
Ahmed Vefik Paşa devlet görevlerinden sık sık azledildlği için ilim ve sanata ayıracak pek bol zaman bulmuştur. Yurdumuzda tiyatro türünün yeni yeni başladığı dönemde Türk yazarlarına, Fransız tiyatro yazarı Moliere’den yaptığı tercüme ve adaptasyonları İle 16 güzel örnek göstermiştir. Bu eserleri osmanlı hayâtına oldukça başarılı şekilde adapte edilmiş oyunlardır. Türk halkına tiyatroyu tanıtmak ve sevdirmek için Bursa’da bir tiyatro binası yaptırmış ve oyunlar oynatmıştır. (Günümüzde Bursa Devlet Tiyatrosu onun adını taşır.) Ahmed Vefik Paşa edebiyatımızda Türk dili, Türk tarihi ve folklor çalışmaları ile de ünlüdür. Türk milliyetçiliği akımının Tanzimat edebiyatı döneminde ilk büyük temsilcisi olmuştur.
Türk dili ve tarihi İle İlgili eserleri:
1. Şecere-I Türk (1863-64, Ebu’l-Gâzİ Bahadır Han’m aynı isimdeki Doğu Türkçesi İle yazılmış olan eserinin Anadolu Türkçesi’ne çevrisi), 2. Lehçe-i Osmânî (Lügat, 1876,1888-89 Sözlük çalışmasıdır. Bu eserde “Türk” kavramı üzerinde durmuştur.).
Adapte tiyatro eserleri:
1. Tabîb-I Aşk, 2. Zoraki Tablb, 3. Azarya, 4. Zor Nikâhı, 5. Merakî, 6. Pırpırı Kibar, 7. Dekbazhk, 8. Yorgaki Dandini.
Tercüme tiyatro eserleri:
1. Savruk, 2. Kocalar Mektebi, 3. Kadınlar Mektebi, 4. Tartüf, 5. Aşk-ı Musavver, 6. Adamcıl, 7. Okumuş Kadınlar, 8. Ernanı (Victor Hugo‘dan) [Bu 8 eser hece vezniyle manzum olarak tercüme edilmistirl. 9. lnflâl-1 Aşk, 10. Dudukuşları, 11. Don Civan) Yorgaki Dandini, 12. Aslan Avcıları (Thiboust Lehman’dan).
Roman tercümeleri:
1. Telemak (Fenelon’dan, 1881), 2. Gll Blas Sanliilanl’nln Sergüzeşti (I .e Sage’den), 3. Hlkâye-i Hikemiyye-i Mikromega (Voltaire’den, 1871).
İlmî eserleri:
1. Hlkmet-i Târih (Tarih felsefesine dâir, 1863), 2. Salname, 3. Fezleke-i Târih-i Ös-mâni (1869).
