Dünya ve Türk Edebiyatında İlkler
Dünya Edebiyatında İlkler
❖ Dünya Edebiyatında Yazılmış İlk Hikâye: Boccaccio’nın “Decameron” adlı eseri
❖ İlk Deneme: Montaigne’in “Denemeler” adlı eseri
❖ İlk Modern roman: Cervantes’in “Don Kişot” adlı eseri
❖ İlk Realist roman: Gustave Flaubert’in “Mademe Bovary” adlı eseri
❖ Komedi türünün İlk temsilcisi: Aristophanes
❖ Trajedi türünün İlk temsilcisi: Aiskhylos
❖ İlk Fabl örneği: Hint edebiyatından Arapçaya “Kelile ve Dimne” adıyla çevrilen “Pança Tantra” adlı eser
❖ Türk masallarını İlk derleyen: Macar bilim adamı Ignacz Kunoş
Türk Edebiyatında İlkler
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatında İlkler
❖ İlk Türk Alfabesi: Göktürk Alfabesi
❖ İlk Yazar: Yollug Tigin
❖ İlk Şair: Aprın Çur Tigin
❖ Türk adının geçtiği ilk metin: Orhun Abideleri
❖ En uzun Türk destanı: Kırgızların Manas Destanı
❖ İlk Siyasetname: Kutadgu Bilig
❖ Mesnevi türünde yazılmış İlk eser: Kutadgu Bilig
❖ İlk Türkçe Sözlük: Kaşgarlı Mahmut’un “Divanü Lügati’t- Türk” adlı eseri
Divan Edebiyatında İlkler
❖ Divan sahibi İlk sanatçı: Yunus Emre
❖ İlk Divan şairi: Hoca Dehhani
❖ Çocuklar üzerine yazılmış İlk eserler; Nabi’nin “Hayriye” ve Sümbülzade Vehbi’nin “Lütfiye” adlı eserleri.
❖ Sebk-i Hindi tarzının İlk temsilcisi: Naili
❖ İlk Tezkire: Ali Şir Nevai’nin “Mecalis’ün Nefais” adlı eseri
❖ İlk Bibliyografya: Katip Çelebi’nin “Keşfü’z-Zünun” adlı eseri
❖ İlk Hamse sahibi şair: Ali Şir Nevai
❖ Süslü nesrin İlk temsilcisi: Sinan Paşa
❖ Matbaada basılan İlk kitap: Vâni Efendi’nin Vankulu Lügati
Tanzimat Edebiyatı 1. ve 2. Dönem İlkleri
❖ İlk Resmî gazete: 1831 ’de çıkarılmaya başlanan Tak- vim-i Vekayi
❖ İlk Yarı resmî gazete: Ceride-i Havadis
❖ İlk Özel gazete: 1860’da çıkarılmaya başlayan Tercüman-ı Ahval
❖ Noktalama işaretlerini kullanan ilk sanatçı: İbrahim Şinasi
❖ İlk Çeviri roman: Yusuf Kamil Paşa’nın, Faransız yazar Fenelon’dan çevirdiği “Telemak” adlı eser
❖ İlk Öykü denemesi: Emin Nihat’ın “Müsameratname” adlı eseri.
❖ İlk Yerli roman: Şemsettin Sami’nin “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseri
❖ İlk Fabl çevirisi yapan sanatçı: Şinasi
❖ İlk Makale; Şinasi’nin “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi” adlı yazısı
❖ Yazılan İlk Tiyatro: Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı eseri
❖ İlk Atasözleri kitabı: Şinasi’nin “Durub-ı Emsal-i Osmaniye” adlı eseri
❖ İlk Edebi roman: Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseri
❖ İlk Tarihi roman: Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseri
❖ İlk Mizah dergisi: Teodor Kasap ve Namık Kemal’in birlikte çıkardığı “Diyojen” adlı dergi
❖ Sahnelenen İlk tiyatro eseri: Namık Kemal’in “Vatan yahut Silistre” adlı eseri
❖ Batılı anlamda İlk eleştiri: “Namık KemaHn “Tahrib-i Harabat” adlı eseri
❖ İlk Kadın romancı: Fatma Aliye
❖ İlk Antoloji: Ziya Paşa’nın “Harabat” adlı eseri
❖ İlk Edebî tartışma: Ziya Paşa ile Namık Kemal arasında olmuştur.
❖ İlk Müslüman kadın oyuncu: Afife Jale
❖ İlk Adaptasyon (uyarlama) oyun yazarı: Ahmet Vefik Paşa
❖ İlk Pastoral şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Sahra” adlı şiiri
❖ Kafiyesiz İlk şiir: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Validem” adlı şiiri
❖ İlk Edebî öykü: Ahmet Mithat Efendi’nin “Letaif-i Rivâyât” adlı eseri
❖ İlk Tarih ve coğrafya ansiklopedisi: Kamus’ul Alam
❖ İlk Köy şiiri: Muallim Naci’nin “Köylü Kızların Şarkısı” adlı şiiri
❖ İlk Psikolojik roman denemesi: Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı eseri
❖ İlk Köy romanı: Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı eseri
❖ İlk natüralist roman: Nabizade Nazım’ın kaleme aldığı Zehra adlı romandır.
❖ İlk Realist (Gerçekçi öykü) Hikaye: Samipaşazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” adlı eseri
❖ İlk Realist roman: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası” adlı eseri
❖ Aruz ölçüsüyle yazılan İlk tiyatro: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Eşber” adlı eseri
❖ Hece ölçüsüyle yazılan İlk tiyatro: Abdülhak Hamit Tarhan’ın “Nesteren” adlı eseri
Serveti-i Fünun Edebiyatı Döneminde İlkler
❖ İlk Edebi topluluk: Serveti-i Fünun
❖ Batılı anlamda ilk roman: Halit Ziya Uşaklıgil’in “Mai ve Siyah” adlı eseri
❖ Mensur şiir yazan ilk şair: Halit Ziya Uşaklıgil
❖ İlk Psikolojik roman: Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseri
❖ Anjanbmanı (anlamın dizede bitmemesi ve diğer dizelerde devam etmesi) kullanan sanatçı: Tevfik Fikret
❖ Serbest müstezadı aruzla deneyen ilk şair: Tevfik Fikret
❖ Çocuklar için yazılmış ilk şiir kitabı: Tevfik Fikret’in “Şermin” adlı eseri
Fecr-i Ati Edebiyatı Döneminde İlkler
❖ Edebî bildiri ile yayın hayatına giren ilk edebiyat topluluğu: Fecr-i Ati Topluluğu
❖ Batılı anlamda edebiyat tarihçisi: Mehmet Fuat Köprülü
❖ İlk Fıkra yazarı: Ahmet Rasim
Milli Edebiyat Döneminde İlkler
❖ Dilde sadeleşmeyi savunan ilk yayın organı: Genç Kalemler dergisi
❖ İlk Sosyolog: Ziya Gökalp
Cumhuriyet Döneminde İlkler
❖ Serbest ölçüyü kullanan ilk sanatçı: Nazım Hikmet
❖ Yazıya geçirilen ilk masallar: Billur Köşk Masalları
❖ En uzun süreli edebiyat dergisi: 1933 yılında çıkmaya başlayan Varlık Dergisi
❖ İç monolog tarzı yazılmış ilk roman: Adalet Ağaoğlu’nun “Bir Düğün Gecesi” adlı eseri
❖ İlk Postmodern roman: Oğuz Atay’ın “Tutunamayanlar” adlı eseri
❖ İlk Yerli çizgi roman: Türk Kahramanı Köroğlu (1953).
❖ Çocuklar için ilk çizgi roman: Kara Maske (1943).
❖ Hikâyelerinde gerçek anlamda Anadolu’yu işleyen ilk sanatçı: Refik Halit Karay
❖ İlk Çocuk romanı: Mahmut Yesari’nin “Bağrı Yanık Ömer” adlı eseri
❖ İlk Çocuk dergisi: Mümeyyiz (1869-1870)
❖ İlk Kabare tiyatrosu: Haldun Taner’in “Devekuşu Kabare Tiyatrosu” (1962)
❖ İlk Kadın opera sanatçısı: Semiha Berksoy