Ek Fiiller (Ek Eylemler)

Ek fiil “i-mek” fiilidir. Sözcük özelliğini yitirip ek durumuna geldiğinden bu şekilde adlandırılmıştır.

Ek Fiillerin (ek eylemlerin) görevleri nelerdir?

a. Basit çekimli fiillere gelerek onları birleşik çekimli fiil yapar.
b. Ad soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar.
Şimdi bu görevleri inceleyelim.
a. Basit çekimli fiillere gelerek onları birleşik çekimli fiiller yapar: Bir fiil iki tane kip eki almaz. Daha önce gördüğümüz gibi birleşik çekimli fiillerde ikinci kip eki fiile ek fiil (imek) sayesinde gelir. Daha sonra ek fiil genellikle düşer. Altı çizili kelimeler ek fiil almıştır.
Örnek: Gözyaşı durmaz sel gibi akardı.
Yiğit nereden geliyordu?
b. Ad (İsim) soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapar: Ad soylu sözcükler fiil kip eklerini almaz. Ek fiil, fiil kip eklerini alıp ad soylu sözcüklere eklenerek onları yüklem yapar. Ek fiil genellikle düşer.

Ek Fiil Cümleleri ve Örnekleri

Yol çok emindir diye gafil olma,
Harami çoktur düşersin pusuya
b.1. Ek Fiilin Di’li Geçmiş Zaman Çekimi
Ad soylu sözcüklere “ek fiil” ve “di’li geçmiş zaman” kipi eki getirilerek yapılır.
Örnek: Yusuf Mısır’a sultandı.
b.2. Ek Fiilin Miş’li Geçmiş Zaman Çekimi
Ad soylu sözcüklere “ek fiil” ve “miş’li geçmiş zaman kipi eki getirilerek yapılır.
Örnek: Sabır gerçek ilaçmış.
b.3. Ek Fiilin Geniş Zaman Çekimi
Ad soylu sözcüklere kişi ekleri getirilerek yapılır.
Ek fiilin geniş zaman çekiminde kişi ekleri ek fiil görevi üstlenir.
Örnek: Bu tekkede bir garip misafirim.
b.4. Ek Fiilin Şart Çekimi
Ad soylu sözcüklere “ek fiil” ve “dilek-koşul” kipi eki getirilerek yapılır. Ek fiilin şart çekimi, öteki çekimlerinde olduğu gibi eklendiği sözcüğü yüklem yapmaz, ona şart anlamı katarak yükleme bağlar.
Örnek: Üzgünsem gönlüm dili konuşur.

Ek Fiilin Geniş Zaman Olumsuzu

Ek fiilin az önce gördüğümüz isim soylu yüklemlerin çekimlerine “değil” sözcüğü getirilerek yapılır.
Örnek: Sabrın her yerde iyiliktir işi. (olumlu)
Sabrın her yerde iyilik değildir işi (olumsuz)

Ek Fiiller Test Soru Çözümleri

Soru 1
I. Dün geceki kazayı duyunca üzüntümden kahroldum.
II. Bu yaptıklarına bir türlü akıl sır erdiremezdim.
III. Her gece uyumadan önce kitap okumaktan zevk alıyormuş.
IV. Koridorun en sessiz odası şimdi kahkahalarla doluydu.
V. Eğer gerçekten bu düşüncedeyseniz bir şey demiyorum.
Yukarıda numaralanmış cümleler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. cümlede ek fiil (cevher fiil) yoktur.
B) II. cümlenin yüklemi geniş zamanın hikayesi biçiminde çekimlenmiştir.
C) III. cümlenin yüklemi ek fiil almış birleşik yapıda bir eylemdir.
D) IV. cümlenin yükleminde ek fiil yoktur.
E) V. cümlede ek fiil vardır.
ÇÖZÜM: I. cümlede yüklemimiz eylem olduğu için ve tek bir kip eki olduğu için ek eylem yoktur.
II. cümlede “-mez” geniş zamanının olumsuzudur ve üzerine “-di” geçmiş zaman eki gelerek hikaye birleşik zaman oluşturmuştur.
III. cümlede “zevk al-” anlamca kaynaşmış birleşik yapılı bir eylemdir. “-yor” ve “-du” biçiminde iki kip eki alarak da ek eylem aldığını görüyoruz.
IV. cümlede yüklem “dolu” adı olduğu için ek eylem almak zorundadır. Dolayısıyla yanıt D’dir.
V. cümlede yüklem basit zamanlı eylemdir, yüklemde ek eylem yok ancak yüklem dışında “-se” şart eki olduğu için ek eylem vardır.
Soru 2
(I) Kısa hikayeyi romandan farklı kılan şey yalnızca uzun ya da kısa olması değildir. (II) Kısa hikayedeki uzunluk / kısalıktan daha çok, özlü bir anlatımın varlığıdır. (III) Kısa hikaye, romandan daha sade, daha temel, daha lirik, daha yoğunlaştırılmış bir edebiyat sanatıdır. (IV) Bu sebeple de hikaye şiire, romana yakın olduğundan çok daha yakındır aslında. (V) Kısa hikaye için bir vaka, bir fikir, bir an üzerinde odaklanan, gereksiz sözcüklerden arındırılmış edebi bir tür diyebiliriz.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde ek eylem (cevher fiil) yoktur?
A) I. B) ll C) III. D) IV. E) V.
ÇÖZÜM: İlk dört cümlenin yüklemi ad soylu bir sözcük olduğu için kesinlikle ek eylem almak zorundadır. Ancak V. cümlenin yüklemi basit kipli olduğu için cevher fiil yoktur.