Halk Masalları
Masal kişileri olağanüstü özellikler taşıyan, hayal öğesi ağır basan hikayelerdir. Masal kişileri gerçek yaşamda rastlanan kişilerin dışında cin, peri, cadı, dev, ejderha gibi olağanüstü varlıklardır. Masallarda olayın geçtiği yer ve zaman belirsizdir. Masallar dini özellikler taşımaz. Eğitici yanı olan masalların anlatımında iç kafiye sanatına (seci) yer verilir tekerlemeler önemli yer tutar. Genellikle “Bir varmış bir yokmuş ya da Evvel zaman içinde, kalbur saman
içinde” şeklinde başlar
Olağanüstü kişi ve olaylar yer alır. Yer ve zaman kavramı belli değildir. Eğitici nitelik taşır. -Miş’li geçmiş zamanda anlatılır. Kahramanları periler, cüceler, devler, ejderhalar, cadılar ..Masallara bakarak toplumun yaşama bakışını, düşünüş biçimini, hayal ve özlemlerini anlayabiliriz. Halk masallarının en ünlüsü Keloğlan masallarıdır.
Masal Nedir ? Masalların Özellikleri ve Üzerinde Yapılan Çalışmalar
Kadim (eski) zamanlardan beri değişik kültürlerde hep görülegeldiği üzere Türk Halk Edebiyatı‘nda da masallar mevcuttur ve anlatım esasına dayalı ürünler kapsamındadır. (Türkçede “Masal” olarak geçen kelime Arapça “mesel” kelimesinden türemiştir. Masallar ibret alınacak, ders çıkarılacak, kısa ama fevkalade unsurların da içinde yer aldığı anlatımlardır.
a) Masalların özellikleri
• Masallar nesirdir ancak, masallar arasına şiir parçacıkları serpiştirilebilir.
• Bu eserler, hayal mahsulüdür, olağanüstü olaylar ve motiflerle bezenmiştir.
• Anonim nitelik taşırlar. (Anlatıcısı veya yazıya geçiricisi, bu ürünlerin müellifi değildir.)
• Masallarda olayların geçtiği zaman ve coğrafi mekân çoğunlukla belirsizdir.
• Zaman ve mekân belirsizliği, masalların başlangıcındaki tekerleme kısımlarında dillendirilir: Evvel zaman içinde… Bir zamanlar… Zamanlardan bir zamanda… Memleketin birinde… Zamanın birinde bir memlekette. Kafdağının ötesinde… vb.
• Cin, peri, dev, ejderha, cadılar, padişah, vezir gibi kahramanlar bulunur.
• Masallar ağızdan ağza, kulaktan kulağa ve nesilden nesile intikal eder.
b) Masalların Muhtevalarına Göre Sınıflandırılması
• Olağanüstü Masallar
• Cin-peri masalları
• Fevkalade kudretlere sahip insan masalları
• Sihir büyü masalları
• Dev, canavar, cadı masalları
• Kahramanları olağan kişilerden oluşan masallar
• Padişah, sultan, şehzade, prens, vezir masalları
• Zengin tüccar, ağa, bey masalları
• Yoksul insanlar masalları
• Hayvan masalları (Ezop, Kelile Dimne gibi masallar hayvan masallarına örnektir.)
• Deyimler ve atasözlerini konu alan masallar
c) Masalların İletileri
Masallarda genellikle kıssadan hisse çizgisi vardır. Belli başlı mesajlar iletilir. Bunlar genelde ahlaki (etik), psikolojik, sosyolojik, ekonomik iletilerdir.
1) Etik İletiler
Etik mesajlarda yalan, dürüstlük, namus gibi erdemler verilir.
2) Psikolojik İletiler
Sabır, kararlılık, ümit, kıskançlık, korku, vehim, merak, özeleştiri, haklılık-haksızlık, zekâ, aklıselim, paylaşım, bağışlama, af, dostluk, fedakârlık gibi kavramların önemi ma¬sallarda verilir.
3) Sosyolojik İletiler
Aile, hukuk, adalet, yönetim, insan ilişkileri masallarda yer edinen sosyolojik iletilerdir.
4) Ekonomik İletiler
Para kudreti, ekonomik dayanışma gibi iktisadi unsurların önemi masallarda vurgulanır.
ç) Türk Masalları Üzerine Yapılan Çalışmalar
1) Batılı Araştırmacılar Tarafından Yapılan Çalışmalar
Türk masalları 18. yüzyılın sonlarından itibaren batılı araştırmacıların da ilgisini çekmeye başladı. Batılı araştırmacıların yaptığı çalışmalar başlıca şunlardır:
• Masallar üzerine yapılmış en eski araştırma Fransa Kralı XVI Louis’nin tercüman ve kâtibi Diegon tarafından yapılmış eski bir derlemedir. Diegon, 1781 yılında yayımladığı Yeni Türkiye ve Arap Masalları adlı eserinin 2. cildinde üç Türk masalına yer vermiştir.
• RadlofTun 10 ciltlik Türk Kavimhrinin Halk Edebiyatından Örnekler (1866-1907) eserinde Anadolu ve Rumeli’den derlenmiş Türk masalları bulunmaktadır.
• Macar Türkolog ignaz Knoş’un 5 ciltlik derleme eserinde de (1887-1907) Anadolu ve Rumeli’den derlenmiş Türk masalları bulunmaktadır.
• Theodor Menzel, Billur Köşk masalını 1923’te Almancaya çevirmiştir.
2) Türk Araştırmacılar
Türk araştırmacıları arasında masallar konusuyla ilgilenenler gerek derleme ve neşir gerekse tetkik çalışmalarında bulunmuşlardır. Türk masalları üzerine başlıca çalışma, Türk Araştırmacılar ve eserleri şunlardır:
• Ziya Gökalp – “Masalları Nasıl toplamalı ? Küçük Mecmua. 1928.
• Ahmet Caferoğlu – Anadolu Ağızlarından Derlemeler, 8 cilt, 1940-51.
. Pertev Naili Boratav – Türk Masallarının Tipleri, Eberhard ile birlikte, 1953,
• Eflatun Cem Güney – En Güzeı Türk Masalları, Bu Toprağın Masalları, Gökten Üç Elma Düştü Derlemeleri
• Tahir Alangu – Billur Köşk, Keloğlan Masalları.
- Ayrıca, Saim Sakaoğlu, Bilge Seyidoğlu, Umay Günay, Ahmet Ali Aslan, Ali Berat Alptekin bu sahada araştırmalarda bulunan isimlerdendir.