İsim Fiil
İsim Fiiller (Ad Eylemler – Mastarlar) Hakkında Kısaca Özet Bilgi
İsim Fiil Nedir
Ad-Eylemler (İsim-Fiiller) : Fiil kök veya gövdelerine getirilen “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” ekleriyle türeyen ve fiilin ismi olarak kullanılan kelimelerdir. Aklınızda daha kolay kalması için isim fiil eklerinin kodlaması ma(y)ışmak şeklinde yapabiliriz.
-ma, -me ekine örnekler:
- Yeni bir projeye başlama hissi heyecan vericidir ve yeni fırsatlar sunabilir.
- İyi bir planlama ve yönetim ile işleri izleme, hataları önlemede büyük bir rol oynar ve başarı şansını artırabilir.
- Detaylı bir inceleme ve analiz yapmamız, sorunları daha iyi anlamamızı ve daha iyi kararlar almamızı sağlayabilir.
- Kendimizi ve başkalarını anlamak için hissetme becerisi çok önemlidir. Empati kurarak insanların ihtiyaçlarını daha iyi anlayabilmemizi ve onlara daha iyi hizmet etmemizi beraberinde getirir.
- Geçmişte yaşadığımız deneyimler bize öğretici olduğu için hatırlama yeteneği ile hatalarımızdan ders alabilir ve gelecekte daha iyi kararlar alabiliriz.
- Araştırma yaparak yeni bilgiler edinebilir ve kendimizi geliştirebiliriz.
- Yeni bir projeye başlama kararı alarak kendimize yeni hedefler belirleyebilir.
- Duygusal açıdan zor anlarımızda ağlamak, hislerimizi ifade etmemize ve rahatlama sağlamamıza yardımcı olabilir.
- Detaylı bir inceleme yaparak sorunları daha iyi anlayabilir ve daha iyi çözüm yolları bulabiliriz.
- Sabırlı olmamız ve bekleme sürecinde kendimizi geliştirmemiz için zaman bulabiliriz.
-ış, -iş, -uş, üş ekine örnekler:
- Gülüşüne hayran kalmamak elde değil, o kadar içten ve samimi ki.
- Programın kapanışında tüm salon alkışladı, sahneye yaptığı o son hamlesi inanılmazdı.
- Kaçıştan önce son bir kez baktı, gözlerindeki hüzün her şeyi anlatıyordu.
- Bu konudaki görüşünü merak ediyorum, her zaman farklı ve özgün bakış açılarına sahip olduğunu biliyorum.
- Onun arkasından bakışımdan ne kadar üzgün olduğumu fark etti ve yanıma yaklaşarak beni teselli etmeye çalıştı.
- Bu ayki enflasyon artışı beklenmedik bir şekilde yüksek çıktı ve herkesi şaşırttı.
- Hayatın akışından etkilenmemek için elimden geleni yapacağım, bu fırsatı kaçırmak istemiyorum.
- Gösteriş yapmadan mütevazi bir yaşam sürdürmek, aslında çok daha tatmin edici olabilir.
- Sıkıntılı ve meraklı bekleyiş sona erdiğinde, sonunda hayalimdeki işe başlamak için sabırsızlanıyorum.
- İki saatlik yolculuktan sonra inişte biraz korkmuştum ama pilotun tecrübesi sayesinde her şey yolunda gitti.
-mak, -mek ekine örnekler:
- Doğru olduğunu kabul etmek her zaman kolay olmayabilir, bazen kendi hatalarımızı kabul etmek zordur.
- Bazen zihinsel ağırlıkları kaldırmak fiziksel ağırlıklardan daha zor olabilir.
- Yere düştükten sonra kalkabilmek çok önemlidir, bazen güçlü olmak için düşmek gerekir.
- Bazı anıların unutulmaması için hatıraları yeniden düşünürüz, bazen de hafızanın sınırlarını zorlamak gerekir.
- Çarptığımız kapılar geçmişte kalmış anıları kapatır ancak açık bıraktığımız kapılar gelecekteki fırsatları açmaktadır.
- Yaşamımızda bazen karışıklık yaşamak ve karıştırmak bize yeni fikirler ve perspektifler getirebilir.
- İlerlemek için yanımızda götürdüğümüz bir hedef her zaman bize yol gösterir ama bazen bu hedefi değiştirmek gerekir.
- Kendimize ve başkalarına inanmak, hayatta başarıya ulaşmamızı sağlayacak bir tutumdur.
- Hayatta mutlu olmak için bazen kendimize küçük hedefler koymak gerekir, her adım bir sonraki adım için hazırlık demektir.
- Duygularımızı ifade etmek bazen zor olsa da, iletişimimizi açık tutmak ve birbirimizi anlamak için önemlidir.
İsim-Fiillerlerin Genel Özellikleri
* “-mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş” isim fiil eklerini alan kelimeler iş, oluş, hareket anlamlarını kaybedip nesne veya varlık adı türetirse, isim-fiil olarak kabul edilmez.
Örnek :
Teyzem fırından ekmek aldı.
Kuzenimle dondurma yedik.
Bunun üzerine şu görüşü dile getirdi.
Yoldan geçen adamdan çakmak istedi.
Annem dolmayı çok güzel yapar, sarmayı da güzel yapmıştı.
* İsim fiiller (mastarlar), isim görevli kelimeler oldukları için çokluk eki ve ad durum eklerini alır. Ayrıca bir isimle bir araya gelerek ad tamlaması oluşturur. Bu tamlamada tamlayan ya da tamlanan sözcük olarak kullanılır.
Örnek : Gelişmeler, gülüşler, bakmayı, görmeye, gelmende, yürümesinden, atların kişnemesi, düşünmenin faydaları, arkadaşımın bekleyişi, okumanın kuralları
* İsim fiiller (mastarlar) üzerine ek-fiilleri alarak cümle ögesi olarak yüklem görevini üstlenebilir ve isim cümlesi oluşturabilir.
Örnek : Tek düşüncemiz her zaman onun kalbini kazanmaktı. (Ad cümlesidir.)
Yüklem
Yalnız beni değil, hepimizi üzerin onun habersizce bu şehirden gidişiydi. (Ad cümlesidir.)
* İsim fiiller (mastarlar) cümlenin ögeleri içerisinde nesne, özne ve yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılabilirler. Ancak zarf tümleci olmazlar.
Örnek :
Gitmek, sana vermediğim anlamına gelmez tabi ki
Özne
Okumayı herkese aşılamak benim en önemli amacımdı.
Nesne
Bir an önce çalışmaya başlamak istiyordum..
Dolaylı Tümleç
NOT: Ad-eylemler, olumsuzluk ekini almış eylemlerle karıştırmamalıdır. Çünkü mastar ekleri olumsuzluk anlamı değil fiillerin ismini ifade etmektedir.
Örnek cümleler
» Canan’a, kalbimi sakın kırma, diye yalvarmıştı.” tümcesinde “kırma” kelimesi olumsuzluk eki olarak kullanılmıştır ve bir eylemin yapılmaması gerektiğini ifade etmektedir.
» Pencereleri silme işini dün size vermişlerdi.” tümcesindeki “silme” kelimesi ise mastar ekidir; çünkü kelime olumsuz bir ifade taşımıyor ve bir fiilin ismini ifade ediyor.
İsim fiil ekleri ile ilgili örnek test soruları
1.
I. Küçük bir işletme sahibi, sıkıntılı dönemlerde döner sermayesiyle işletmesini ayakta tutmaya çalıştı.
II. Film izlerken, karakterlerin duygularına ve hikayenin akışına odaklanmak keyifli bir deneyim olabilir.
III. Kitapları sırtına alarak koşar adım okula giden öğrenci, sınavdan yüksek bir not alınca çok sevindi.
IV. Bu yıl yayımlanan kitap, yazarın hayatını ve düşüncelerini derinlemesine anlamamıza yardımcı oldu.
V. Düşündüğünüz projeleri gerçekleştirmek için gerekli kaynakları bulmak için araştırma yapmanız gerekebilir.
Yukarıdaki cümlelerin hangisinde isim fiil eki en fazladır?
A) I B) II C) III D) IV E) V.
Yanıt E’dir
2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim fiil eki yoktur?
A) Sevdiklerinizle vakit geçirirken onların mutlu olduğunu hissetmek size de mutluluk verecektir.
B) Müşteri şikayetlerini güler yüzle dinleyen satış temsilcisi, müşterilerin tekrar şirkete dönmesini sağladı.
C) Başladığım işi tamamlamak için, önceliklerimi doğru belirlemem ve zamanımı etkili kullanmam gerekiyor.
D) Kurtulacağını öğrendiğimde ise şaşkınlıkla hissettim, neden bu kadar çabuk vazgeçti diye düşündüm.
E) Çalıştığınız işlerde, bir hedef belirlemek ve ona doğru ilerlemek, başarıya ulaşmanıza yardımcı olabilir.
Yanıt D
3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mastar eki (isim fiil) bulunmamaktadır?
A) Onun sesi o kadar güzeldi ki, herkes dinlemekten kendini alamadı.
B) Onun güldüğü an, herkesin yüzünde de bir gülümseme oluşmuştu.
C) O kadar hızlı koşuyordu ki, ayakları yerden kesilmiş gibiydi.
D) Başardığı her şey, yapmak istediklerinin sadece bir parçasıydı.
E) Söylediği sözler o kadar güçlüydü ki, herkesi etkilemeyi başarmıştı.
Yanıt C