Şiir
Duygu, düşünce ve hayallerin genellikle imge ve ahenk unsurları kullanılarak dizeler hâlinde anlatıldığı edebî türe şiir denir.
Şiir ile Manzume farkı
Şiir ile manzume sık sık birbiriyle karıştırılmaktadır. Manzume, “ölçülü düzenlenmiş söz” demektir. Biçim bakımından şiire benzer ama tema ve temayı işleyiş bakımından şiirden farklıdır.
Manzumeler;
Ölçülü ve uyaklı manzum parçalardır.
Öğretici konular ve akılda kolay kalması istenen düşünceler bu nazım şekliyle yazılır.
Estetik kaygı taşımazlar.
Çağrışım yönü ve imgeleme zayıftır.
Manzum hikâyeler birer manzumedir.
Manzum Hikâye:
Toplumu ilgilendiren olaylar işlenir.
Mensur hikâyelerdeki gibi olay, yer, zaman, kahramanlar vardır.
Daha çok ders veren, eğitici, öğretici, etkileyici konular seçilir.
Ölçü ve uyağa dikkat edilir.
Anlam, alttaki dizelerde devam eder.
Karşılıklı konuşmalara yer verilir.
Dizelerin uzunlukları aynı olmayabilir.
Bu nazım şekli edebiyatımıza Tanzimat Dönemi’nden sonra girmiştir.
Mehmet Akif ve Tevfik Fikret’in manzum hikaye türünde önemli eserleri vardır.
Edebî türlerin en eskilerinden olan şiir alanında önemli eserler verilmiştir. Yunus Emre’nin ilahileri, Fuzuli’nin gazelleri, Karacaoğlan’ın koşmaları ile Şeyh Galip’in Hüsn ü Aşk, Namık Kemal’in Hürriyet Kasidesi, Abdülhak Hamit’in Makber, Tevfik Fikret’in Yağmur, Cenap Şahabettin’in Elhan-ı Şita, Ahmet Haşim’in Merdiven, Yahya Kemal Beyatlı‘nın Sessiz Gemi, Mehmet Akif’in Çanakkale Şehitlerine, Faruk Nafiz Çamlıbel’in Han Duvarları, Nazım Hikmet’in Salkım Söğüt, Necip Fazıl Kısakürek’ın Kaldırımlar, Cahit Sıtkı Tarancı’nın Otuz Beş Yaş, Arif Nihat Asya’nın Bayrak, Attila İlhan’ın Ben Sana Mecburum, Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Mustafa Kemal’in Kağnısı, Sezai Karakoç’un Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine adlı şiirleri Türk edebiyatında türün tanınmış örneklerindendir.
İngiliz edebiyatında Shakespeare’in (Şekspir) soneleri ile Amerikan edebiyatında Edgar Allan Poe’nun Annabel Lee; Fransız edebiyatında Baudelaire’in (Bodler) Kötülük Çiçekleri, Lamartine’in (Lamartin) Göl, Verlaine’in (Verlen) Şiir Sanatı, Aragon’un (Aragon) Mutlu Aşk Yoktur; Şili edebiyatında Neruda’nın (Neruda) Umutsuz Bir Şarkı; Alman edebiyatında Goethe’nin (Göte) Doğu Batı Divanı, Rilke’nin (Rilke) Duino Ağıtları adlı eserleri dünya edebiyatında türün tanınmış örneklerindendir.
Şiir Nasıl Yazılır?
Bu yazımızda, daha önce incelediğiniz şiirlerden birinin tarzını örnek alarak şiir yazacaksınız. Yazacağınız şiirinizin temasını belirleyiniz. Seçtiğiniz şiirin “şiir anlayışını ve tarzını” dikkate alarak şiirinizi hangi nazım biçimi, nazım türü ve ölçüyle yazacağınızı belirleyiniz. Bu biçim ve türün özelliklerinin yanı sıra seçtiğiniz şiir anlayışının ilke ve kurallarını da yazacağınız şiirde uygulamaya ve şiirinizi bunları göz önünde bulundurarak yazmaya gayret ediniz.
Garip akımına uygun bir şiir yazmak isterseniz şairane söyleyişlerden, edebî sanatlardan kaçınmanız gerekir. Dinî duyarlılıkları yansıtan bir şiir yazacaksanız temanızı buna uygun seçmelisiniz. Serbest ölçüyle yazmaya karar vermişseniz yazacağınız şiirin, belirli bir ölçüsü ve kafiye düzeni olmayacaktır. Bu tür metinlerde hece ölçüsü ya da aruz ölçüsü kullanılmaz.
Serbest ölçülü şiirlerde ahenk ölçü veya kafiyeyle değil; söz dizimi, kelime tekrarları ve aliterasyon, asonans gibi ses uyumlarıyla sağlanır. Serbest şiirlerde dizelerin hece sayısı, hecelerin açık ya da kapalı olması, dize sonlarında uyak bulunup bulunmaması tamamen şaire bağlı niteliklerdir. Şiirin birimine de (beyit, üçlük, dörtlük, bent…) şair karar verir. Şair estetik kaygı içerisinde bu ögeleri özgürce kullanır.
Serbest şiirin ölçüsüz olması şairlerin biçime önem vermediği anla- mına gelmez. Aksine şairler, serbest şiirlerde ahengi sağlamak için söyleyiş güzelliğine dikkat ederler. Siz de herhangi bir ölçü ve kafiye kaygısı gütmeden duygu ve düşüncelerinizi güzel bir şekilde ifade etmeye çalışınız.
Dizelerinizi uzun ya da kısa şekilde yapılandırabilir, şiirinizde imge ve çağrışımlara yer verebilirsiniz. Bu, şiirinize derinlik katacak bir ayrıntıdır. Şiirler, duygu ve düşüncelerin gelişigüzel anlatıldığı metinler değildir. Bu yüzden şiirinizi oluştururken kullanacağınız kelimeleri dikkatlice seçiniz ve şiirinizde imgelerden yararlanınız. Şiirinizin taslağını oluşturduktan sonra arkadaşlarınıza ya da öğretmeninize okuyarak onların eleştirilerini dinleyiniz.
Yapılan değerlendirmeleri dikkate alarak metninizi gözden geçiriniz ve şiirinize son şeklini vererek arkadaşlarınızla paylaşınız. İncelediğiniz şiirlerden birinin tarzını örnek alarak bir şiir yazınız. Yazdığınız şiirleri öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla birlikte değerlendirdikten sonra çeşitli araç ve yöntemlerle (sınıf panosu, okul panosu, dergi, gazete, sosyal medya…) sergileyiniz.