Türk Edebiyatı Tarihi ve Oluşumu
Türk Edebiyatı Tarihi ve Oluşumu
Milletlerin tarih, kültür, sanat ve edebiyatlarını incelemek üzere asırlara göre yapılmış sınıflandırmalar kullanılır. Bu sınıflandırmalarda takip edilen sıraya takvim sırası, kronolojik sıra veya kısaca kronoloji denir. Kronoloji ile bir milletin edebiyatını; metin, tür, şekil, yazar, muhit, nesil, sosyal hayat, kültür değişikliği, siyasi gelişmeler gibi ölçütlere bakarak incelemek, onun hangi coğrafyada eser verdiğini tespit etmek ve bütün bu verileri tarih içinde değerlendirmek, edebiyat tarihi dalını ilgilendirir.Bir milletin edebiyatını genel bir çerçeve içinde ana hatlarıyla tanıyabilmek için tarihî silsile, coğrafya, kültür, din, dil, millî zevk, sosyal hayat ve benzeri bakış açılan kullanılarak oluşturulmuş incelemeler gerekir. Türk milletinin edebiyatı, başlangıçtan zamanımıza kadar bir bütündür ancak, Türk edebiyatı, seyri içindeki uzun silsileler sebebiyle, devirlere ayrılıp incelenir. Bu uygulama, öğrenmeyi kolaylaştırır.Türk milletinin yaşadığı coğrafi alanlar; buralarda karşılaştığı kültürler, kullandığı alfabeler, dinî inanışlar, sosyal kabuller zamanla değişiklik gösterir. Orta-Asya’dan başlamak üzere, Çin sınırından Viyana önlerine, Sibirya’dan ve Hazer Gölü nün Kuzeyinden Kızıldeniz’e ve Afrika’ya kadar geniş bir coğrafyada yaşayan Türk milleti, edebiyatı bakımından çok farklı inceleme metotları ile anlaşılabilecek eserler ortaya koymuştur.İlk Türkçe ve Ana Türkçe’den başlamak üzere Ana Bulgar Türkçesi, Eski Türkçe, Göktürkçe, Karahanlı Türkçesi, Uygur Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi, Bugünkü Türk Yazı Dilleri, Türkiye Türkçesi gibi dil tarihimizin aşamaları, değişimin çok da yeni olmadığını ifade eder. Bir milletin edebiyatının gelişme devrelerine nirengi noktası olmak üzere devirleri inceleme yollarından biri, ‘dil’in tarihî seyrini incelemektir. Türk yazı dilinin tarihî gelişme seyri, Türk edebiyatının incelenmesi için oldukça önemli ipuçları verecektir. Türk Dili Tarihi’ndeki gelişim, bize, Türk edebiyatı tarihini doğrudan inceleyecek bir plan vermez ama dilin lehçe ve şiveleriyle takip edilmesi, edebî eserlerin oluşması konusunda ölçütler sunar.Türk edebiyatının kolay incelenmesi amacıyla, başta kültür değişikliği olmak üzere bazı konulan öne alan yaklaşım biçimleri denenmiş ve tarih içinde birtakım devirler esas alınmıştır. Bu devirlere ayrılışta ilmin, Türk milletinin tarih içindeki gelişmelerini sistematik bir şekilde inceleyerek bazı sonuçlara varması, önemli bir hareket noktasıdır.
