Türk İslam Tarihi
Türk İslam Tarihi
İslamiyeti Kabul Eden İlk Müslüman Devletlerine Giriş
X. yüzyılın ikinci asrında İslam dinini seçen Karahanlı Devieti’nden önce Mısır’da kurulmuş olan Tolunoğulları Devleti (868 – 905), yöneticileri ve ordusu Türk, halkı Arap ve Kıpti (Mısır’ın yerlisi) olan bir devlettir. Kurucusu Tolunoğlu Ahmet’tir. Kendi adına altın para bastırmıştır. Tolunoğulları, Fustat (Kahire) merkez olmak üzere Suriye, Adana, Antakya ve Tarsus’ta egemen olmuştur. Suriye’de ortaya çıkan Şii Karmatîler ile mücadele etmişlerdir. Mısır’da Türk – İslam mimarisinin ilk örneklerini vermişlerdir. Tolunoğlu Cami günümüze kalan en önemli eserdir.
Mısır’da kurulan İhşidiler (Akşitler) (935 – 969) de aynı şekildedir. İhşid, sultanların sultanı demektir. Başkentleri Fustat’tır. Ebu Bekir Muhammed bin Togaç tarafından kurulmuştur. Afrika’da kurulan ikinci Türk devletidir. Hicaz’a (Mekke – Medine) hâkim olan İlk Türk devletidir. İhşidiler, Mısır’a hâkim olan Fatimiler tarafından yıkılmıştır. Böylece Mısır’daki Abbasi varlığı son bulmuştur. El-Kindî olarak bilinen ünlü tarih yazarı İhşidiler Dönemi’nde yaşamıştır.
Tolonoğulları ve İhşidiler Mısır ve Doğu Akdeniz sahillerinde kurulmuş ilk Türk devletleridir. Bu devletler iyi bir yönetim sergilemiş ve halkın sevgisini kazanmıştır. Devlet yönetim tarzlarında Abbasilerin etkisi barizdir. Tolunoğullarını göz önüne aldığımızda, 868’de Mısır’da başlayan Türk hâkimiyetinin 1881’de görülen İngiliz işgaline kadar bazı fasılalarla yaklaşık 1000 yıl sürdüğü görülür. Bu bin yıl içinde; Tolunoğulları, İhşidiler, Eyyubîler, Memlük devleti ve Osmanlılar yer almaktadır.
Türkler ve Müslüman Araplar
Türk İslam Tarihinde Türkler Gök Tanrı inancına mensuptular. Geniş bir coğrafi alanda yaşayan Türk boyları zaman içerisinde çeşitli dinlere inanmışlardır. İslamiyet’i kabul eden ilk Türk boyu Karluklardır. Hz. Ömer Dönemi’nde Türkler ile Müslüman Araplar komşu olmuşlardır. Hz. Osman Dönemi’nde ilk savaşlar yaşanmıştır. Emeviler Dönemi’nde izlenen Arap milliyetçiliğine bağlı olarak ilişkiler mücadele ve savaş şeklinde devam etmiştir. Abbasiler Dönemi’nde izlenen hoşgörü politikası sayesinde Türkler arasında İslamiyet yayılmaya başlamıştır.
Türklerin İslam Dünyasına Hizmetleri Katkıları Nelerdir
İslam dünyası içindeki çekişmeleri ve kargaşaları büyük oranda sonlandırmaya çalışmışlardır. Abbasi halifelerinin koruyuculuğunu üstlenmişlerdir. İslam diyarlarını ve topraklarını düşmanlara karşı korumuşlardır. Anadolu, Balkanlar, Afganistan, Hindistan ve Orta Asya gibi bölgelerde İslamiyet’in yayılmasında katkıları olmuştur. İslam medeniyetine ve kültürüne katkıları olmuştur. İslam dünyasında siyasi birliği sağlamaya çalışmışlardır. İslam dünyasının koruyuculuğunu üstlenen ilk Türk devleti Gazneli Devleti’dir.
Oğuzlar ve İslamiyet
Oğuz kelimesi “boylar, kabileler, kalabalık sülale” anlamlarına gelmektedir. Arapların Guz, Bizanslıların ve Macarların Uz, Rusların Tork adını verdikleri Oğuzların ne zamandan beri tarih sahnesinde yer aldıkları net olarak bilinmemektedir. Oğuz kelimesi ilk olarak Orhun Kitabeleri’nde geçmektedir. Toplam olarak Oğuzlar 24 boydan oluşmaktadır. Tarihte birçok Türk devleti kuran Oğuzların bilinen ilk devletleri Uygur Devleti‘nin yıkılmasından sonra kurdukları Oğuz Yabgu Devleti’dir. Oğuzlar Türk ve dünya tarihine damgasını vuran Türk boyudur.
Türkmen nedir ne demektir: İslamiyet’i kabul eden Oğuzlar Türkmen olarak anılmaya başlanmıştır. Tarihte kurulan Büyük Selçuklu, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Türkiye Selçuklu, Safevi, Osmanlı Devleti ile Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkler Oğuz boylarındandır. Bugün Türkmenistan, Irak, İran, Azerbaycan, Balkanlar, Türkiye ve Suriye’de yaşayan Türkler Oğuzların soyundandır.
Oğuzların İslamiyet’i Kabul Etmesi
X. yüzyılın ikinci yarısında, Oğuzlar arasında İslamiyet’in yayılmaya başlamıştır. Karahanlılardan Maveraünnehir’i almak isteyen Samanoğulları şehzadesi Ebu İbrahim’in ittifak yaptığı Oğuz yabgusu bir süre sonra müslüman olmuştur. X. yüzyılda Oğuzlar arasında yayılmaya başlayan İslamiyet Oğuzlar arasında XI. yüzyıldan itibaren hakim din konumuna gelmiştir. Müslüman olan Oğuzlar için söylenen Türkmen tabiri ilerleyen dönemde Oğuz isminin yerine kullanılacaktır. Oğuzlar, Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti’ni de kurmuşlardır.
- İslamiyeti kabul eden ilk Türk Boyu: Karluklar
- İslamiyete geçen ilk Türk Devleti: İtil Bulgarları
- Devlet dini ilk defa İslam olan devlet: İtil Bulgurları
- Orta Asya’da İslamiyete geçen ilk devlet: Karahanlılar
- İlk büyük Türk-İslam devleti: Karahanlılar