Memlükler
Memlükler Devleti Hakkında Kısaca Özet Bilgi
Kurucusu Sultan Aybek’tir. Aybek, Mısır’daki Eyyubî Devleti komutanlarından biriydi. Daha sonra Eyyubî Hanedanı’na son verdi ve Mısır’da Memlükler Dönemi’ni başlattı.
Memlûkler Dönemi’nde Sultan Kutuz, Ayn Calud Savaşı’nda (1260) İran’a ve Anadolu’ya hâkim olan Moğolların önünde durarak Suriye’yi ve Mısır’ı işgalden korumuştur. Bu durum Memlûkleri İslam dünyasında öne çıkarmıştır. 1258’de Moğollar tarafından yıkılan Abbasi Hanedanı Kahire’ye, Memlûk Sultanı Baybars’a sığınmıştır. Böylece hilafet, 1517 yılında Osmanlıların Mısır’ı fethine kadar Mısır’da kalmıştır.
Sultan Baybars Dönemi’nde İlhanlılarla Elbistan Savaşı yapılmıştır (1277). İlhanlılar, Hülagü Han tarafından 1256 yılında kurulmuştur. Moğolların İran’daki koludur. Elbistan Savaşı’nın sebebi; Memlûklerin kuzey sınırlarını İlhanlı saldırılarından korumak istemesi ile ilhanlı boyunduruğu altında yaşayan Anadolu Türklüğünün Sultan Baybars’tan yardım istemesidir. Bu savaş mutlak Memlûk zaferi ile neticelenmiştir. Ancak Anadolu’daki İlhanlı yönetimi devam etmiştir,
Memlûkler, 1290’lı yıllarda Yakın Doğu’daki son Haçlı kalıntılarına son vermişlerdir. Memlûklerde saltanat görülmemiştir. Ordudaki her komutanın (emir) sultan olabilme hakkı bulunmaktaydı. Gücüyle öne çıkan komutan tahta geçerdi. Bu sebeple Memlûk tahtında sık sık kavgalar görülmüştür.
Not: Memlûk devlet yönetiminde saltanat yoktur.Bunun tek istisnası Sultan Kalavun ve oğullarıdır.
Memlûk Devleti, Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Savaşlarında, Yavuz Sultan Selim tarafından yıkılmıştır. Memlûk devlet teşkilatı ve ordusu Selçuklu’nun devamı niteliğindedir. Saray dili Türkçedir. Memlûk sultanlarından biri olan Kansu Gavrî’nin Türkçe şiirleri bulunmaktadır. Memlûk sultanları, Türk ve Kafkas kökenli sultanlardır. Bu sebeple Memlük Devleti, Arap kaynaklarında ed- Devletü’t- Türkiye ( Türk Devleti) olarak adlandırılır.
Memlüklüler Hakkında Geniş Detaylı Bilgi
Eyyubi ordusu Memlük (Kölemen) adı verilen Kıpçak Türklerinden oluşmaktaydı. Bunların komutanları olan Aybeg Eyyubi Devleti‘ne son vererek Memlük Devleti‘nin kurucusu olmuştur. (1250 – 1517) Eyyubiler, Kafkasya’dan getirdikleri küçük yaşlardaki Türk çocuklarını Mısır’da Nil Nehri üzerinde bulunan Ravza Adası’nda kurdukları kışlalarda asker olarak yetiştirirlerdi. Kölemen veya Memlûk denilen bu seçkin askerler, hassa ordularında istihdam edilir ve savaşlarda gösterdikleri yararlılıklar ölçüsünde en yüksek makamlara kadar çıkabilirlerdi. Memlük Devleti’nin kurucusu olan Aybek de bu şekilde yetişmiş komutanlardan biridir.
Memlük Devleti’nin en ünlü hükümdarları Baybars’tır. Memlükler, Moğolları yenilgiye uğratarak Moğol istilasını durduran tek Türk İslam devletidir. Moğollara karşı kazanılan Ayn Calut Zaferi’nin ardından tahta geçen Baybars, İlhanlılardan kaçarak Memluklulara sığınan Abbasi ailesi üyelerinden El-Müstansır’ı koruma altına alarak halife ilan etmiştir. Baybars, Haçlıların elinde bulunan Suriye kıyılarındaki kaleleri ve Antakya’yı geri almış ve 1277 yılında Anadolu’ya giren İlhanlı Moğollarını Elbistan’da bozguna uğratmıştır.
Memlükler, Orta Asya’da Kurulan Türk devletlerinin yönetim özelliklerini devam ettirmekle birlikte bir hanedanlık tarafından yönetilmemişlerdir. Taht değişikliklerinde ölen hükümdarın soyundan olanlar yerine çoğu zaman ordunun önde gelen komutanlarından birini sultan ilan etmişlerdir. Türkçe’yi resmî dil olarak kullanmışlardır. Mısır’da yaklaşık 300 yıl hüküm sürmüşlerdir. Tarım ve ticaretin gelişmesi için tedbirler almışlardır. Memlük devleti, Mısır ve Suriye’de camiler, medreseler, türbeler, çeşmeler ve hamamlar ve kaleler imar faaliyetlerine önem vermişlerdir. Abbasi Devleti’nin yıkılmasından sonra halifeyi himaye etmişlerdir. Osmanlı Devleti tarafından yıkılmışlardır.
Bu dönemde Mısır tunç, bakır ve cam işçiliği ile oymacılık ve dokumacılık sanatlarında altın dönemini yaşamıştır. 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarını kaybederek Osmanlı hâkimiyetine girmişlerdir. Memlük Devleti’nde diğer Türk devletlerinde hakim olan kut anlayışı görülmemektedir. Güçlü olan her komutanın tahta çıkma hakkı bulunmaktaydı. Buna bağlı olarak ülkede sık sık hükümdar değişikliği yaşanmıştır.
Memlükler Devleti Özellikleri Nelerdir Maddeler Halinde
- Veraset sistemi diğer islamiyet öncesi Türk devletlerinden farklıdır. Memlûklerde her emirin hükümdar olma hakkı olduğu için kut anlayışı bu devlette uygulanmamıştır.. Komutanlar da başa geçebilir.
- Memlüklüler resmi dili Türkçedir.
- Kölemen emiri Aybey, Eyyubilere son vererek Memlüklüler Devleti’ni kurdu.
- Memlük Sultanı Baybars, Anadolu’yu işgal ederek Suriye’ye giren Moğolları, Ayn-ı Calut Savaşı (1260) ile Elbistan Savaşlarıyla (1277) ilk defa mağlup etmeyi başarmıştır. Bu yenilgi ile Moğolların ilerleyişi durdu. Baybars Haçlılarla da mücadele etti.
- Baharat yoluna hâkim olan Memlük devleti kısa sürede zenginleştiler.
- Moğollardan kaçan Abbasi halifelerini koruyarak, halifeliği devam ettirdiler.
- Memlüklüler, Hicaz su yolları meselesinden dolayı, Fatih döneminde Osmanlı Devleti ile ilk kez karşı karşıya geldiler.
- Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim, Mercidabık (1516) ve Ridaniye (1517) Savaşlarını yaparak Memlük devletine son vermiştir.
- Baybars Camii ve Kalavun Camii en önemli eserleridir.
Memlükler Devleti ve Özellikleri Hakkında Kısaca Özet Bilgi PDF indir