Zarflar (Belirteçler)
Zarf Belirteç Nedir? Zarfların Çeşitleri Nelerdir?
Fiillerin (eylemlerin), fiilimsilerin (eylemsilerin), sıfatların ve zarfların durum, yer-yön, zaman, ölçü ve soru bakımlarından belirginlik kazanmalarını sağlayan kelimelere zarf denir. Belirteçler, işlevleri bakımından beş gruba ayrılırlar;
1. Durum Belirteci (Niteleme Zarfları)
Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ve zarfların durumunu gösteren zarflardır. Niteleme, yineleme, ihtimal, yaklaşıklık, kesinlik, üleştirme, şart, dilek, sınırlama ve cevap gibi anlamları verirler.
Örnekler:
- Arkadaşım, konuyu iyi anlattı. (Niteleme anlamı)
- Çocuğu ikide bir korkutuyordu. (Yineleme anlamı)
- İngilizceyi az çok bilirim. (Yaklaşıklık)
- Onunla bir daha asla konuşmayacağım. (Kesinlik)
2. Zaman Zarfları
Eylemlerin ve eylemsilerin zamanını bildirir. Eyleme “ne zaman” sorusu sorulduğunda bu sorunun cevabı zaman zarfını belirtir. Şayet zaman anlamlı kelime bu soruyu cevaplamıyorsa zarf değildir.
Örnekler:
- Yarın Ankara’ya gideceğim.
- Şimdi size sesleniyorum!
- Gelecek vıl mezun olacağız.
3. Yer -Yön Zarfları
Fiil ve fiilimsiye sorulan “nereye” sorusuna yalın durumda cevap veren kelimelere yer-yön zarfı denir.
Örnekler :
Yer-yön zarfları ismin yönelme, ayrılma ve bulunma durum eklerini aldıklarında dolaylı tümleç görevinde bulunurlar. Örneğin; “Aşağıya indim.” cümlesinde aşağı kelimesi yer-yön zarfı olmasına rağmen aldığı ek dolayısıyla dolaylı tümleç olmuştur.
Örnekler:
- Yukarı çıktık.
- Aşağıya inince bana seslendi.
4. Ölçü – Miktar Zarfları
Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların, zarfların anlamını ölçü yönünden belirten kelimelerdir. Eşitlik, üstünlük, en üstünlük ve aşırılık olmak üzere çeşitleri vardır.
Örnekler:
- Bildiğin kadar konuş, (eşitlik)
- Daha güzel konuşsun, (üstünlük)
- Şiiri, en güzel o okurdu, (en üstünlük)
- Çok uyumuş, (aşırılık)
5. Soru Zarfları
Fiilin durumuna, zamanına, nedenine, ölçüsüne ilişkin sorulan soruları karşılayan kelimelerdir.
Örnekler:
- Buraya nasıl geldiniz?
- Niçin bana da sormadınız?
- Kumaştan ne kadar aldın?
Kelimeler arasında “benzerlik, eşitlik, zaman, yer-yön, nedenlik, görelik, amaç, araç ve özgülük” gibi yönlerden anlam ilişkisi kuran görevli sözcüklerdir.
DİKKAT: Sözcük görevlerinde zarf olarak kullanılan sözcükler her zaman cümlenin ögelerinde zarf tümleci olMAyabilir.
NOT: Sözcük görevlerinde “en” sözcüğü her durumda sözcük görevi olarak üstünlük zarfıdır
Gösterme zarfları cümlenin sonunda olursa göstermenin gücü artar. Örneğin, “Gidiyorum işte.” cümlesinde olduğu gibi.
Gösterme zarfı olarak “işte” kelimesi cümlede görev yapar. Bu zarf, fiil ve fiilimsileri gösterme yoluyla kesinleştirir.
Örnekler:
- İşte cevaplandırıldı sorunuz.
- Bak işte gülüyor.
